ความหมาย ปวดกล้ามเนื้อ (Muscle Pain)

ปวดกล้ามเนื้อ (Muscle Pain) คือภาวะตึง ปวดหรืออักเสบเรื้อรังของเนื้อเยื่อกล้ามเนื้อตามส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย ทั้งตามกล้ามเนื้อมัดเดียวหรือหลายมัด สามารถเกิดขึ้นได้กับคนทุกเพศทุกวัย มักมีสาเหตุจากการใช้งานกล้ามเนื้อซ้ำ ๆ หรือมากเกินไปจากการทำกิจกรรมประจำวัน แต่ในบางครั้งอาการปวดก็อาจเป็นผลมาจากโรค อาการ หรือยาเช่นกัน

หากอาการปวดเกิดจากการทำกิจกรรมในชีวิตประจำวัน อาจใช้วิธีดูแลตัวเองที่บ้านเพื่อบรรเทา แต่หากมีอาการปวดกล้ามเนื้อต่อเนื่องเกิน 3 วันขึ้นไป หรือรักษาด้วยตัวเองที่บ้านแล้วอาการไม่ดีขึ้น ควรไปพบแพทย์

อาการปวดกล้ามเนื้อ

อาการปวดกล้ามเนื้ออาจเกิดขึ้นได้ทันทีหรือหลังจากใช้กล้ามเนื้ออย่างหนัก ปกติแล้วผู้ที่ปวดกล้ามเนื้อสามารถบอกสาเหตุของอาการปวดได้ด้วยตัวเอง อาจปวด อักเสบ หรือระบมที่กล้ามเนื้อเพียงจุดเดียวหรือทั่วร่างกาย

สาเหตุของการปวดกล้ามเนื้อ

สาเหตุของการปวดกล้ามเนื้อ โดยทั่วไปผู้ที่เผชิญอาการปวดกล้ามเนื้อสามารถระบุสาเหตุได้ด้วยตัวเอง ส่วนใหญ่เป็นผลมาจากความเครียด หรือการทำกิจกรรมต่าง ๆ เช่น

การใช้งานกล้ามเนื้อมากเกินไปหรือเคลื่อนไหวในท่าเดิมซ้ำ ๆ จนทำให้เกิดความตึงเครียดสะสมที่กล้ามเนื้อ
การทำกิจกรรมต่าง ๆ ในชีวิตประจำวันจนทำให้กล้ามเนื้อได้รับบาดเจ็บ เช่น การออกกำลังกาย การทำงาน เป็นต้น

บางครั้งสาเหตุของการปวดกล้ามเนื้อมีผลมาจากโรค อาการ หรือยาได้ เช่น

โรคในกลุ่มออโตอิมมูน (Autoimmune) หรือโรคแพ้ภูมิตัวเอง (Lupus) โรคผิวหนังและกล้ามเนื้ออักเสบ (Dermatomyositis) โรคกล้ามเนื้ออักเสบ (Polymyositis)
โรคในกลุ่มกล้ามเนื้อและข้ออักเสบ เช่น โรคไฟโบรมัยอัลเจีย (Fibromyalgia) โรคโพลีมัยแอลเกีย รูมาติก้า (Polymyalgia Rheumatica) โรคกล้ามเนื้อลายสลาย (Rhabdomyolysis) โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ (Rheumatoid Arthritis)
โรคติดต่อจากสัตว์สู่คน เช่น โรคทริคิโนซิส (Trichinosis) เกิดจากการกินเนื้อสัตว์ดิบที่มีพยาธิตัวกลมขนาดเล็กชื่อว่าทริคิเนลลา สไปราลิส (Trichinella Spiralis) หรือโรคลายม์ (Lyme Disease) ซึ่งเกิดจากเห็บหรือหมัดที่มีเชื้อแบคทีเรียกัด
การติดเชื้อต่าง ๆ รวมไปถึงไข้หวัด โรคมาลาเรีย โรคโปลิโอ ฝีที่กล้ามเนื้อ
เกลือแร่ในเลือดไม่สมดุล (Electrolyte Imbalance) เช่น ปริมาณแคลเซียมหรือโพแทสเซียมในร่างกายน้อยเกินไป หาสาเหตุได้โดยการตรวจเลือดหรือตรวจปัสสาวะ
การใช้ยาบางชนิด เช่น ยาลดความดันโลหิต ยาลดไขมันในกลุ่มสแตติน (Statins) โคเคน

การวินิจฉัยอาการปวดกล้ามเนื้อ

หากพบว่ามีอาการปวดกล้ามเนื้อต่อเนื่องกันนานเกิน 3 วันขึ้นไป หรือรักษาด้วยตัวเองที่บ้านแล้วอาการไม่ดีขึ้น ควรไปพบแพทย์ แพทย์จะมีแนวทางการวินิจฉัยคือตรวจร่างกายโดยถามถึงอาการปวดกล้ามเนื้อ เช่น เริ่มมีอาการปวดกล้ามเนื้อตั้งแต่เมื่อไร ปวดมานานแล้วหรือยัง ปวดบริเวณใดเป็นพิเศษ ช่วงใดบ้างที่มีอาการดีขึ้นหรือแย่ลง มีอาการอื่นร่วมด้วยหรือไม่ เช่น ปวดข้อ เป็นไข้ วิงเวียนศีรษะ อาเจียน หรือเปลี่ยนยาที่ใช้ประจำในเร็วๆ นี้หรือไม่

หากแพทย์สงสัยหรือพบว่าผู้ป่วยมีอาการเข้าข่ายที่ไม่ใช่การปวดกล้ามเนื้อแบบธรรมดา แพทย์จะตรวจเพิ่มเติมดังนี้

ตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด เช่น จำนวนเม็ดเลือดแดง จำนวนเม็ดเลือดขาว จำนวนฮีโมโกลบินในเลือด ขนาดของเม็ดเลือด รวมไปถึงจำนวนของเกล็ดเลือด
ตรวจหาความผิดปกติของเอ็นไซม์และเนื้อเยื่อ

การรักษาอาการปวดกล้ามเนื้อ

การรักษาอาการปวดกล้ามเนื้อที่เกิดจากสาเหตุทั่วไป จากการทำกิจกรรมในชีวิตประจำวัน สามารถรักษาหรือบรรเทาอาการปวดกล้ามเนื้อได้ด้วยต้วเองที่บ้าน โดยวิธีการดังนี้

พักผ่อนร่างกายจากกิจกรรมที่เป็นสาเหตุของอาการปวดกล้ามเนื้อ
รับประทานยาแก้ปวด เช่น ไอบูโปรเฟน (Ibuprofen) พาราเซตามอล (Paracetamol)
ประคบร้อนและประคบเย็น ในช่วง 1-3 วันแรก ประคบเย็นด้วยน้ำแข็งห่อผ้าในบริเวณที่มีอาการปวดของกล้ามเนื้อ และหลังจากนั้นประคบร้อนเพื่อบรรเทาอาการและลดการอักเสบ
ยืดและบริหารกล้ามเนื้อที่มีอาการปวดด้วยความระมัดระวัง
นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ หรือทำกิจกรรมที่ช่วยบรรเทาความเครียด เช่น การออกกำลังกายประเภทโยคะ หรือการนั่งสมาธิ
ออกกำลังกายเป็นประจำ เช่น เดิน ปั่นจักรยาน ว่ายน้ำ หรือเต้นแอโรบิก ซึ่งสามารถช่วยฟื้นฟูกล้ามเนื้อให้มีสุขภาพที่ดีได้ หลีกเลี่ยงการออกแรงยกของหนักในช่วงที่มีอาการปวดกล้ามเนื้อ

ปกติแล้วอาการปวดกล้ามเนื้อที่ไม่รุนแรงสามารถรักษาได้ด้วยตนเองที่บ้าน แต่หากเกิดอาการเหล่านี้ควบคู่กับอาการปวดกล้ามเนื้อ ควรไปพบแพทย์โดยด่วน

อาการปวดยังคงอยู่ หลังจากรับประทานหรือเพิ่มขนาดยาลดไขมันในกลุ่มสแตติน (Statins)
รักษาด้วยตัวเองที่บ้านในช่วง 2–3 วันแล้วอาการไม่ดีขึ้น
มีอาการปวดกล้ามเนื้อที่รุนแรงขึ้นโดยไม่ทราบสาเหตุ หรือพบอาการกล้ามเนื้ออ่อนแรง
มีผื่นแดง บวมขึ้นในบริเวณที่มีอาการปวดกล้ามเนื้อ
พบอาการปวดกล้ามเนื้อหลังเปลี่ยนยาที่ใช้อยู่ประจำ
มีอาการบวมน้ำหรือปัสสาวะน้อยกว่าปกติ
วิงเวียนศีรษะ มีไข้สูง คลื่นไส้ คอเคล็ด
กลืนหรือหายใจลำบาก
โดนหมัดหรือเห็บกัด

ภาวะแทรกซ้อนของอาการปวดกล้ามเนื้อ

อาการปวดกล้ามเนื้อสามารถนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ ได้ เช่น

ปัญหาการนอนหลับ เนื่องจากอาการปวดกล้ามเนื้อจะรบกวนเวลานอน ควรหาท่านอนที่เหมาะสมเพื่อไม่ได้เกิดการสัมผัสบริเวณที่มีอาการปวดกล้ามเนื้อจนต้องตื่นมากลางดึก
โรคไฟโบรมัยอัลเจีย (Fibromyalgia) มีรายงานวิจัยพบว่า อาการปวดกล้ามเนื้ออาจพัฒนาไปสู่โรคไฟโบรมัยอัลเจีย ซึ่งเป็นภาวะเรื้อรังที่มีอาการปวดไปทั่วร่างกาย ในผู้ป่วยที่เป็นโรคนี้จะมีประสาทสัมผัสไวขึ้นต่ออาการปวด

การป้องกันอาการปวดกล้ามเนื้อ

วิธีป้องกันหรือลดความเสี่ยงอาการปวดกล้ามเนื้อที่เกิดจากความเครียดหรือการทำกิจกรรมต่าง ๆ ในชีวิตประจำวัน เริ่มได้จากตนเอง ดังนี้

ดื่มน้ำให้เพียงพอในแต่ละวัน รวมทั้งก่อนและหลังการออกกำลังกาย
ยืดกล้ามเนื้อก่อนทำกิจกรรมต่าง ๆ ที่ต้องใช้แรง รวมทั้งหลังออกกำลังกาย
อบอุ่นร่างกายก่อนออกกำลังกาย (Warm Up) และหลังออกกำลังกาย (Cool Down)
พนักงานออฟฟิศหรือผู้ที่นั่งทำงานประจำที่โต๊ะ หมั่นลุกขึ้นยืน หรือเดินยืดเส้นยืดสายอย่างน้อยทุก ๆ หนึ่งชั่วโมง