ผงเกลือแร่ (ORS)

ผงเกลือแร่ (ORS)

ORS (Oral Rehydration Salts) หรือที่เรียกว่า ผงน้ำตาลเกลือแร่ (Electrolyte Powder Packet) คือ สารที่ช่วยทดแทนการสูญเสียเกลือแร่ มีคุณสมบัติในการช่วยเพิ่มพลังงาน เกลือแร่ และน้ำในร่างกาย บรรเทาอาการสูญเสียน้ำในร่างกายที่ไม่รุนแรง จากการท้องเสียและอาเจียน

ORS หาซื้อได้ตามร้านขายยาทั่วไป และใช้ได้โดยไม่จำเป็นต้องให้แพทย์สั่ง สามารถใช้ได้ทั้งเด็กและผู้ใหญ่ โดยผู้ต้องการใช้ ORS ควรปรึกษาเภสัชกร อ่านฉลากให้ครบถ้วนก่อนใช้ และทำตามคำแนะนำของเภสัชกร โดยเฉพาะกรณีที่มีโรคประจำตัว กำลังตั้งครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร

ORS

เกี่ยวกับผงเกลือแร่ (ORS)

กลุ่มยา ผลิตภัณฑ์เกลือแร่ (Electrolyte)
ประเภทยา ยาตามใบสั่งแพทย์ ยาหาซื้อได้เอง
สรรพคุณ ทดแทนการสูญเสียน้ำและเกลือแร่ 
กลุ่มผู้ป่วย เด็กและผู้ใหญ่
การใช้ยาในหญิงตั้งครรภ์ ยังไม่มีการจัดหมวดหมู่ของยาชนิดนี้จากองค์การอาหารและยาแห่งสหรัฐอเมริกาหรือ FDA ซึ่งยาอาจส่งผลกระทบต่อมารดาหรือทารกในครรภ์ได้ ในการใช้ยาระหว่างตั้งครรภ์ จึงควรใช้ด้วยความระมัดระวัง และใช้ในกรณีเพื่อบรรเทาอาการตามสรรพคุณที่ระบุไว้ในบรรจุภัณฑ์เท่านั้น เช่น ใช้เพื่อบรรเทาอาการขาดน้ำจากอาการท้องเสีย และอาเจียน
การใช้ยาในผู้ให้นมบุตร ในการใช้ยาระหว่างให้นมบุตร ควรใช้ด้วยความระมัดระวัง และใช้ในกรณีเพื่อบรรเทาอาการตามสรรพคุณที่ระบุไว้ในบรรจุภัณฑ์เท่านั้น
รูปแบบของยา ยาชนิดผงแบบละลายน้ำ

คำเตือนในการใช้ผงเกลือแร่ (ORS)

  • ผู้ป่วยที่มีประวัติแพ้ ORS หรือส่วนประกอบของผงเกลือแร่นี้ห้ามใช้โดยเด็ดขาด
  • ผู้ป่วยที่มีระดับโพแทสเซียมในเลือดสูง ผู้ที่อยู่ในระหว่างตั้งครรภ์ หรือสงสัยว่าจะตั้งครรภ์ ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ผงเกลือแร่ เพราะ ORS อาจส่งผลต่อทารกในครรภ์ได้
  • หากผู้ป่วยอยู่ในระหว่างการใช้ยาอื่น ๆ จำเป็นต้องแจ้งแพทย์ก่อนใช้ ORS 
  • ผู้ที่ใช้ยารักษาโรคหัวใจ ยารักษาความดันเลือด ผู้ป่วยโรคหัวใจ โรคเบาหวาน โรคไต มีประวัติหัวใจล้มเหลว ลำไส้อุดตัน และควรหลีกเลี่ยงการใช้ ORS
  • ผู้ที่ป่วยที่มีอาการ หรือมีภาวะบวมน้ำ ลำไส้ทะลุ มีปัญหาในการปัสสาวะ หรือมีเลือดออกที่ทวารหนัก ควรแจ้งแพทย์ให้ทราบ เพราะ ORS อาจทำอาการแย่ลงได้
  • ผู้ป่วยที่อาเจียนหรือท้องเสียอย่างรุนแรงหรือมีภาวะขาดน้ำ ปัสสาวะไม่ออกหรือปัสสาวะน้อย ควรรีบไปพบแพทย์แทนการใช้ ORS
  • ผู้ที่ปัญหาเกี่ยวกับการดูดซึมกลูโคสจากอาหาร ต้องแจ้งแพทย์ให้ทราบก่อนใช้ เพราะปัญหานี้อาจทำให้ยาไม่มีประสิทธิภาพในการรักษาผู้ป่วยเท่าที่ควร

ปริมาณการใช้ผงเกลือแร่ (ORS)

เพื่อบรรเทาอาการขาดน้ำและเกลือแร่จากการท้องเสีย หรืออาเจียน ในเบื้องต้นผสม ORS ด้วยอัตราส่วนดังต่อไปนี้

  • ขนาดซอง 16.5 กรัม ผสมกับน้ำสะอาด 750 มิลลิลิตร
  • ขนาดซอง 3.3 กรัม ผสมกับน้ำสะอาด 150 มิลลิลิตร

หากใช้ผงละลายเกลือแร่ในเด็กให้เพิ่มประมาณน้ำสะอาดเพื่อละลายขึ้นอีก 1 เท่าตัว จากนั้นภายใน 24 ชั่วโมงควรดื่มในปริมาณดังต่อไปนี้

ปริมาณการใช้ ORS ในเด็ก หากอายุน้อยกว่า 6 เดือน ให้ดื่ม 2–3 แก้ว อายุ 6 เดือน–2 ปี ดื่ม 3–4 แก้ว อายุ 2-5 ปี ดื่ม 4–10 แก้ว และหากอายุมากกว่า 5 ปีจนถึงวัยผู้ใหญ่ สามารถดื่มได้เรื่อย ๆ จนกว่าอาการจะดีขึ้น ในผู้ใหญ่

ทั้งนี้ปริมาณในการใช้ ORS จะขึ้นอยู่กับอาการของผู้ป่วย หากมีอาการไม่รุนแรงมากนัก ดื่มต่อเนื่องได้จนกว่าอาการท้องเสียจะหายดี แต่ถ้าหากมีอาการท้องเสียรุนแรง แพทย์อาจให้ใช้ควบคู่กับการติดตามอาการ

การใช้ผงเกลือแร่ (ORS)

ORS หรือผงละลายเกลือแร่ เป็นสารที่ไม่ได้ช่วยรักษาอาการท้องเสียหรืออาเจียนให้น้อยลง แต่ช่วยเพิ่มน้ำและเกลือแร่ในร่างกาย รวมถึงช่วยลดความรุนแรงของอาการที่จะตามมา ผงละลายเกลือแร่นี้ใช้ได้ทันทีที่มีอาการอุจจาระเป็นน้ำ โดยในการดื่มแต่ละครั้งให้กะปริมาณจากอุจจาระที่ถ่ายออกมา หากผู้ป่วยมีอาการท้องเสียเรื้อรัง ควรไปพบแพทย์เพื่อวินิจฉัยสาเหตุให้แน่ชัด

ไม่ควรใช้เครื่องดื่มเกลือแร่ที่ใช้ในกรณีที่สูญเสียเหงื่อจากการออกกำลังกายมาใช้ทดแทน ORS เนื่องจากมีส่วนประกอบและคุณสมบัติที่ต่างกัน หากนำมาใช้ผิดวัตถุประสงค์ก็อาจเกิดผลเสียต่อร่างกายได้

ในการใช้ ORS หากนำมาละลายน้ำแล้ว ไม่ควรเก็บไว้เกิน 24 ชั่วโมง และห้ามละลายในน้ำร้อน ทั้งนี้ หากใช้ในเด็กทารกที่ดื่มนมแม่ เด็กยังดื่มนมแม่ต่อไปได้ แต่ต้องสลับกับการดื่มน้ำละลายผงเกลือแร่ในปริมาณ 50-100 มิลลิลิตร แต่ถ้าเด็กไม่ได้ดื่มนมแม่ ควรให้ครึ่งหนึ่งสลับกับการดื่มนมอีกครึ่งหนึ่ง หากไม่แน่ใจว่าเด็กมีอาการท้องเสียอันเนื่องมาจากนมหรือไม่ ควรหยุดให้นมทารก หากเป็นเด็กโต หลังจากใช้แล้ว 4 ชั่วโมงจะเริ่มรับประทานอาหารอ่อน ๆ แต่หากเด็กมีอาการอาเจียนร่วมด้วย ควรรอให้อาการอาเจียนดีขึ้นก่อน จึงค่อยรับประทานอาหาร

สตรีมีครรภ์ หรืออยู่ในช่วงให้นมบุตร ก่อนใช้ ORS จะต้องปรึกษาแพทย์ เนื่องจากมีผลข้างเคียงและเป็นอันตรายต่อทารก สารบางชนิดในผงละลายเกลือแร่อาจปนเปื้อนไปในน้ำนมแม่ได้ ผู้ใช้จึงควรรับทราบประโยชน์และความเสี่ยงที่จะได้รับก่อนตัดสินใจใช้ผงละลายเกลือแร่

ทั้งนี้หากผู้ป่วยใช้ ORS แล้วอาการยังไม่ดีขึ้นใน 8-12 ชั่วโมง มีอาการอาเจียนมากขึ้น ถ่ายมากขึ้น ถ่ายเป็นมูกเลือด มีไข้สูง ชัก ตาลึกโหล ปัสสาวะน้อย และหายใจหอบควรรีบไปพบแพทย์โดยทันที

ปฏิกิริยาระหว่างผงเกลือแร่ (ORS) กับยาอื่น

เมื่อใช้ ORS กับยาขับปัสสาวะ และยารักษาโรคประจำตัวอื่น ๆ อาจส่งผลให้ ORS หรือยาชนิดที่รับประทานอยู่มีประสิทธิภาพในการรักษาลดลงได้ ผู้ที่ใช้ยาอื่นจึงควรแจ้งเภสัชกรก่อนเลือกใช้

ผลข้างเคียงจากการใช้ผงเกลือแร่ (ORS)

เช่นเดียวกับยาทุกชนิด ORS เป็นสารที่อาจมีผลข้างเคียงกับผู้ป่วยได้ แต่พบได้น้อยหากใช้ในปริมาณที่เหมาะสม เว้นแต่ผู้ป่วยจะมีอาการแพ้ ซึ่งจะทำให้มีอาการดังต่อไปนี้

หรือหากผู้ป่วยใช้ ORS มากเกินไปก็อาจทำให้เกิดภาวะโซเดียมในเลือดสูง จนนำมาสู่อาการเหล่านี้

ผู้ที่ต้องการใช้ผงเกลือแร่ ควรเลือกชนิดเกลือแร่ที่เหมาะสม เนื่องจากเกลือแร่ ORS และเกลือแร่สำหรับการเสียเหงื่อจากการออกกำลังกายไม่สามารถใช้ทดแทนกันได้ นอกจากนี้ แต่ละกรณีอาจมีอาการจากผลข้างเคียงของ ORS ที่แตกต่างกันไป จึงควรหมั่นสั่งเกตอาการ หากพบความผิดปกติที่รุนแรงระหว่างการใช้ควรรีบไปพบแพทย์เพื่อความปลอดภัย