ชี่กง ฝึกกายฝึกจิต เพิ่มคุณภาพชีวิตในผู้สูงอายุ

ชี่กง (Qi Gong) เป็นการออกกำลังกายรูปแบบหนึ่งที่มีต้นกำเนิดมาจากประเทศจีน ลักษณะของชี่กง คือ การเคลื่อนไหวร่างกายด้วยท่วงท่าที่ช้าและละเอียดอ่อน ซึ่งจะช่วยฝึกร่างกายและจิตใจไปพร้อมกัน คนบางส่วนจึงเชื่อว่าชี่กงอาจส่งผลดีต่อสุขภาพ อย่างช่วยบรรเทาความเหนื่อยล้า ลดความเครียด และลดความเสี่ยงของภาวะซึมเศร้า

การออกกำลังรูปแบบนี้เป็นส่วนหนึ่งของการรักษาแบบแพทย์แผนจีน ในภาษาจีน ชี่ (Qi) หมายความว่าพลังงานด้านดีที่ไหลเวียนภายในร่างกาย ส่วน กง (Gong) หมายถึงการสร้าง ชี่กงจึงหมายถึงการสร้างพลังงานดีให้กับร่างกาย ชี่กงเป็นการฝึกที่ไม่ซับซ้อน แต่ใช้สมาธิสูง เราสามารถพบเห็นการฝึกรำมวยในลักษณะนี้ในกลุ่มของผู้สูงอายุ เนื่องจากเป็นการฝึกที่ค่อนข้างปลอดภัยและเสี่ยงต่อการบาดเจ็บน้อยกว่าการฝึกแบบอื่น

หลายคนอาจสับสนระหว่างชี่กงและไทเก็ก หรืออาจคิดว่ารำมวยจีนทั้งสองอย่างนี้เหมือนกัน แต่แหล่งข้อมูลบางแห่งให้ข้อมูลว่า ชี่กงเป็นการเคลื่อนไหวขั้นพื้นฐานในศาสตร์แพทย์แผนจีน ดังนั้นหากอ้างอิงตามแหล่งข้อมูลนี้อาจเรียกได้ว่า ไทเก็กก็มีรากฐานมาจากการฝึกชี่กงที่มีคนนำไปพัฒนาเป็นรำมวยอีกรูปแบบใหม่ ในปัจจุบันเราสามารถพบเห็นชี่กงได้หลายรูปแบบ

ชี่กงและประโยชน์ต่อสุขภาพ

ด้วยการเคลื่อนไหวที่ช้าและการควบคุมลมหายใจตลอดการฝึก การฝึกชี่กงเป็นประจำอาจช่วยเสริมสุขภาพในด้านต่อไปนี้

1. พัฒนาอารมณ์และจิตใจ

หลายคนอาจคุ้นชินกับภาพคุณลุงคุณป้าที่รำมวยจีนในสวนสาธารณะ ซึ่งชี่กงอาจช่วยพัฒนาสุขภาพทางด้านจิตใจในผู้สูงอายุได้ไม่น้อย ผู้สูงอายุอาจเรียกได้ว่าเป็นกลุ่มเสี่ยงของภาวะความผิดปกติทางอารมณ์ โดยเฉพาะภาวะซึมเศร้า เพราะความชราส่งผลให้สารเคมีในสมองเปลี่ยนไป

อีกทั้งผู้สูงอายุบางส่วนต้องอยู่บ้านตลอดทั้งวัน จึงอาจทำให้รู้สึกขาดคุณค่าในตนเอง นอกจากนี้ ผู้สูงอายุที่ป่วยด้วยโรคเรื้อรังอาจมีความเสี่ยงของต่อความผิดปกติทางอารมณ์มากขึ้น เพราะความทรมานทางจากปัญหาสุขภาพหรือรู้สึกว่าตนเองเป็นภาระของลูกหลาน

การฝึกชี่กงอาจช่วยลดปัญหานี้ได้ ข้อมูลจากการศึกษาชิ้นหนึ่งชี้ว่าชี่กงอาจมีคุณสมบัติช่วยลดความเสี่ยงของภาวะซึมเศร้า บรรเทาอารมณ์และความรู้สึกด้านลบ เช่น ความเศร้า ความเครียด และความรู้สึกวิตกกังวล เมื่อปราศจากอารมณ์ด้านลบ สภาพอารมณ์และจิตใจจึงดีขึ้น ในระยะยาว การรักษาสภาพจิตใจให้ดีอยู่เสมออาจช่วยความเสี่ยงของโรคทางอารมณ์และโรคสมองบางชนิดได้ด้วย

อย่างไรก็ตาม การศึกษาดังกล่าวศึกษาประโยชน์ของการฝึกชี่กงและไทเก็กร่วมกันจึงอาจไม่สามารถระบุได้แน่ชัดว่า การฝึกชี่กงเพียงอย่างเดียวสามารถช่วยพัฒนาอารมณ์และจิตใจได้เทียบเท่ากับการฝึกทั้งสองแบบควบคู่กันหรือไม่

2. เพิ่มความยืดหยุ่นและพัฒนาทักษะการทรงตัว

ท่าในการฝึกชี่กงอาจแตกต่างกันไปตามแต่ละแขนง แต่โดยส่วนใหญ่ท่าเหล่านี้อาจช่วยเพิ่มความยืดหยุ่นของร่างกายและพัฒนาการทรงตัว ซึ่งอาจช่วยให้เคลื่อนไหวร่างกายและทรงตัวได้ดีขึ้น ด้วยคุณสมบัตินี้ ชี่กงจึงเป็นการฝึกที่เหมาะสมกับกลุ่มผู้สูงอายุมากกว่าคนกลุ่มอื่น

เนื่องจากชี่กงเป็นการออกกำลังกายที่เคลื่อนไหวน้อย ช้า และเบา จึงทำให้มีแรงกระแทกและความเสี่ยงจากการบาดเจ็บน้อยมากเมื่อเทียบกับการออกกำลังกายแบบอื่น

นอกจากนี้ ผลสรุปจากการศึกษาชิ้นหนึ่งที่ได้รวบรวมข้อมูลงานวิจัยเกี่ยวกับประโยชน์ของชี่กงให้ข้อมูลว่า การฝึกชี่กงอาจช่วยเพิ่มความยืดหยุ่นให้กับร่างกาย ช่วยให้ผู้ฝึกควบคุมร่างกายได้ดีขึ้น และมั่นคงขึ้นจึงอาจช่วยลดความเสี่ยงของอุบัติเหตุอย่างการหกล้ม ซึ่งเป็นอุบัติเหตุที่พบบ่อยในผู้สูงอายุและอาจทำให้เกิดอันตรายร้ายแรงได้

3. บรรเทาอาการปวด

การออกกำลังกาย ไม่ว่าจะด้วยการฝึกชี่กงหรือการออกกำลังกายแบบอื่นจะช่วยเพิ่มสมรรถภาพและความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ กระดูก และเส้นเอ็นภายในร่างกายจึงอาจช่วยลดความผิดปกติที่เกิดกับอวัยวะเหล่านี้ได้ โดยเฉพาะอาการปวดเมื่อย

อาการปวดเป็นอาการที่พบได้บ่อยในผู้สูงอายุไม่ว่าจะมีโรคหรือไม่มีโรคเกี่ยวกับการปวดก็ตาม การทดลองชิ้นหนึ่งได้ศึกษาคุณประโยชน์ของการฝึกชี่กงในกลุ่มคนที่มีอาการปวดเรื้อรังจำนวน 50 คน โดยแบ่งเป็น 2 กลุ่ม ซึ่งในหนึ่งกลุ่มที่ฝึกชี่กงพบว่าตนเองมีอาการปวดลดลงเมื่อฝึกติดต่อกันหลายสัปดาห์ แต่ผลลัพธ์ของการทดลองที่วัดค่าในออกมาในรูปแบบของตัวเลขพบว่า ผู้ฝึกมีอาการปวดน้อยลงจริง แต่ในระดับที่เล็กน้อยเท่านั้น

อีกทั้งการทดลองเป็นการติดตามผลด้วยการตอบแบบสอบถามผ่านทางอีเมลและโทรศัพท์จึงไม่มีเกณฑ์การวัดที่แน่ชัดจึงยังไม่สามารถสรุปได้ว่าชี่กงช่วยบรรเทาอาการปวดเรื้อรังได้จริงหรือไม่ หรือหากฝึกติดต่อเนื่องกันนานจะส่งผลอย่างไร

แต่ถึงอย่างนั้น การออกกำลังกายอย่างถูกวิธีไม่ว่าจะรูปแบบใด ก็อาจช่วยเสริมสุขภาพได้ไม่มากก็น้อย

4. รักษาสุขภาพโดยรวม

นอกจากสรรพคุณที่ได้พูดไปก่อนหน้าแล้ว ชี่กงอาจมีประโยชน์และช่วยรักษาสุขภาพในด้านอื่น ๆ ด้วย เช่น

• เสริมสร้างการทำงานของระบบภูมิคุ้มกัน
• ช่วยให้ร่างกายกระปรี้กระเปร่า ลดอาการเหนื่อยล้าอ่อนเพลีย
• ช่วยบรรเทาผลข้างเคียงจากการรักษาในผู้ป่วยมะเร็ง
• เหมาะสำหรับผู้สูงอายุและผู้ที่มีปัญหากระดูกและข้อต่อ เพราะแรงกระแทกน้อย

อย่างไรก็ตาม ผลการศึกษาในแต่ละการทดลองก็มีปัจจัยและข้อจำกัดที่แตกต่างกันไป ดังนั้นประโยชน์ของการฝึกชี่กงจึงจำเป็นต้องได้รับการศึกษาเพิ่มเติม ในปัจจุบันจึงยังไม่มีการยืนยันแน่ชัดว่าชี่กงสามารถช่วยรักษาโรคและปัญหาสุขภาพได้ เพียงแต่ช่วยบรรเทาอาการเล็ก ๆ น้อย ๆ เท่านั้น ซึ่งหากเจ็บป่วย ควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจและรักษาอย่างเหมาะสม โดยเฉพาะกลุ่มผู้สูงอายุ

ชี่กงเป็นการออกกำลังกายที่ปลอดภัยสำหรับคนส่วนใหญ่ แต่ด้วยการเคลื่อนไหวที่ช้าจึงอาจมีข้อจำกัด อย่างการเผาผลาญพลังงานและพัฒนากล้ามเนื้อได้น้อยเมื่อเทียบกับการออกกำลังกายแบบอื่น

ชี่กงเป็นการออกกำลังกายที่ทำได้ง่าย ไม่ซับซ้อน ไม่ต้องใช้อุปกรณ์ หากสนใจอาจเริ่มต้นฝึกด้วยตนเองจากวิดีโอในเว็บไซต์หรือแอปพลิเคชัน เพื่อความปลอดภัยและประโยชน์ที่มากขึ้น ควรให้ความสำคัญกับท่าทางการฝึกที่ถูกต้องและหมั่นฝึกเป็นประจำ หากพบความผิดปกติหรือมีโรคประจำตัว ควรไปปรึกษาแพทย์