น้ำลายเป็นของเหลวใสในช่องปากที่ร่างกายผลิตขึ้นมาอยู่ตลอดเวลา โดยความสำคัญของน้ำลายต่อสุขภาพจะมีอยู่ด้วยกันหลายอย่าง เช่น เป็นส่วนหนึ่งของระบบย่อยอาหาร ช่วยดูแลความสะอาดในช่องปาก รวมถึงยังเป็นสิ่งที่สามารถใช้บ่งบอกถึงความผิดปกติบางอย่างทางร่างกายได้
นอกจากนี้ น้ำลายยังเป็นสิ่งที่แพทย์สามารถนำไปใช้ในกระบวนการตรวจร่างกายบางอย่าง ไม่ว่าจะเป็นการตรวจหาการติดเชื้อภายในร่างกาย การตรวจประวัติการใช้สารเสพติดต่าง ๆ การตรวจวัดระดับฮอร์โมนคอร์ติซอล และการตรวจความผิดปกติทางพันธุกรรม
รู้จักความสำคัญของน้ำลาย
น้ำลายเป็นของเหลวที่ถูกผลิตขึ้นมาจากต่อมน้ำลาย ซึ่งเป็นอวัยวะที่พบได้บริเวณแก้มทั้งสองข้าง ใต้ลิ้น และใต้ขากรรไกรล่าง โดยต่อมน้ำลายจะผลิตน้ำลายออกมามากขึ้นขณะเคี้ยว หรือขณะอมสิ่งของใด ๆ อยู่
ในด้านส่วนประกอบ ส่วนประกอบหลักของน้ำลายจะเป็นน้ำ ซึ่งจะมีเอนไซม์บางชนิด และแอนติบอดี (Antibody) เป็นส่วนประกอบส่วนน้อย โดยหน้าที่หลัก ๆ ของน้ำลายก็เช่น
- ช่วยเพิ่มความชุ่มชื้นให้อาหาร เพื่อให้เคี้ยวและกลืนง่ายขึ้น
- ช่วยย่อยอาหาร เนื่องจากในน้ำลายจะมีเอนไซม์ที่มีชื่อว่า อะไมเลส (Amylase) ที่ช่วยย่อยอาหารในกลุ่มแป้ง
- ช่วยในกระบวนการรับรสของลิ้น
- ป้องกันช่องปากจากเชื้อโรคต่าง ๆ เนื่องจากในน้ำลายจะมีเอนไซม์ที่มีชื่อว่า ไลโซไซม์ (Lysozyme) ที่ช่วยทำหน้าที่สลายตัวและป้องกันการเจริญเติบโตของเชื้อโรคอยู่
- ช่วยรักษาความชุ่มชื้นและความสมดุลความเป็นกรดและด่างในช่องปาก
- ช่วยป้องกันฟันผุและโรคเหงือก
วิธีสังเกตสุขภาพร่างกายจากน้ำลาย
น้ำลายเป็นสิ่งหนึ่งที่สามารถบ่งบอกถึงปัญหาสุขภาพบางชนิดได้ โดยวิธีสังเกตมีดังต่อไปนี้
น้ำลายน้อยผิดปกติ
น้ำลายน้อยผิดปกติเป็นภาวะที่อาจส่งผลให้เกิดภาวะปากแห้งได้ ซึ่งจะนำไปสู่อาการอื่น ๆ ตามมา เช่น เหงือกบวม ลิ้นบวม น้ำลายข้นเหนียว มีกลิ่นปาก เสียงแหบ คอแห้ง เจ็บคอ ลิ้นแห้ง และการรับรสของลิ้นเปลี่ยนไป
นอกจากนี้ การที่น้ำลายน้อยผิดปกติยังอาจส่งผลให้เชื้อโรคเจริญเติบโตได้ง่าย และเสี่ยงต่อการเกิดโรคเหงือกและฟันผุได้อีกด้วย ดังนั้น ผู้ที่อาการปากแห้งเรื้อรัง ให้ไปพบแพทย์เพื่อรับการตรวจและการรักษาที่เหมาะสมตั้งแต่เนิ่น ๆ
น้ำลายมากผิดปกติ
โดยปกติแล้ว ขณะรับประทานอาหารหรือดื่มเครื่องดื่มบางชนิดที่มีความเป็นกรด มีรสเผ็ด หรือมีรสเปรี้ยว ต่อมน้ำลายจะผลิตน้ำลายออกมามากขึ้น
อย่างไรก็ตาม การมีน้ำลายมากผิดปกติอยู่ตลอดเวลาโดยที่ไม่ได้เกิดจากปัจจัยข้างต้นแล้ว ภาวะนี้ก็อาจบ่งบอกถึงปัญหาทางสุขภาพบางอย่างได้เช่นกัน ดังนั้น ผู้ที่มีปัญหาน้ำลายมากโดยที่ไม่ได้รับประทานอาหารหรือดื่มเครื่องดื่มในกลุ่มข้างต้น ควรไปพบแพทย์เพื่อรับการตรวจและการรักษาตั้งแต่เนิ่น ๆ
