เทคนิคแปรงฟันเด็ก เพื่อสุขภาพช่องปากของลูกน้อย

การแปรงฟันเด็กอาจเป็นเรื่องยุ่งยากสำหรับพ่อแม่หลายคน แต่การแปรงฟันให้สะอาดด้วยวิธีที่ถูกต้องเป็นส่วนสำคัญที่จะทำให้ลูกมีสุขภาพช่องปากที่ดี เพราะฟันที่แข็งแรงมีความสำคัญต่อพัฒนาการของลูก ทั้งการเคี้ยวอาหารและออกเสียงได้ดีตามวัย การใส่ใจสุขภาพช่องปากของเด็กจึงเป็นสิ่งสำคัญ

การแปรงฟันให้สะอาดเป็นวิธีที่ดีที่สุดในการกำจัดแบคทีเรียและคราบพลัค (Plaque) ซึ่งเป็นสาเหตุของโรคในช่องปาก โดยเฉพาะปัญหาฟันผุที่พบบ่อยในเด็ก พ่อแม่ควรแปรงฟันให้ลูกตั้งแต่ฟันน้ำนมซี่แรกเริ่มขึ้น เพื่อสร้างความคุ้นเคยและทัศนคติที่ดีในการแปรงฟัน และควรแปรงฟันให้ต่อเนื่องจนกว่าเด็กโตพอที่จะสามารถแปรงฟันได้เอง 

แปรงฟันเด็กให้เหมาะสมตามช่วงวัย

โดยทั่วไป ฟันน้ำนมซี่แรกของเด็กจะขึ้นเมื่อเด็กอายุประมาณ 6 เดือน จากนั้นฟันซี่อื่น ๆ จะทยอยขึ้นจนครบ 20 ซี่ เมื่ออายุได้ประมาณ 3 ปี ซึ่งชั้นเคลือบฟันน้ำนมบางกว่าชั้นเคลือบฟันของฟันแท้ รวมทั้งมีแคลเซียมและฟอสฟอรัสเป็นองค์ประกอบน้อยกว่า จึงทำให้ฟันน้ำนมผุได้ง่ายกว่า 

พ่อแม่จึงควรเริ่มทำความสะอาดฟันให้ลูกในระหว่างที่ฟันน้ำนมยังไม่ขึ้น โดยให้เช็ดช่องปาก สันเหงือก และลิ้นด้วยผ้าสะอาดชุบน้ำต้มสุกวันละ 2 ครั้ง คือช่วงเช้าและก่อนนอน เมื่อฟันน้ำนมซี่แรกขึ้น พ่อแม่ควรเปลี่ยนไปใช้แปรงสีฟันและยาสีฟันสำหรับเด็กที่ผสมฟลูออไรด์ (Fluoride) ซึ่งเป็นสารที่ช่วยลดการเกิดปัญหาฟันผุ โดยแปรงฟันให้ลูกอย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง ในตอนเช้าและก่อนเข้านอน ครั้งละอย่างน้อย 2 นาที  

ทั้งนี้ พ่อแม่ควรเลือกแปรงสีฟันและยาสีฟันสำหรับเด็กที่มีลักษณะต่อไปนี้

• เลือกแปรงสีฟันให้เหมาะกับช่วงอายุเด็กตามที่ระบุบนฉลากแปรงสีฟัน ลักษณะของแปรงสีฟันควรเป็นแบบหน้าตัด มีขนแปรงนุ่มและปลายขนแปรงไม่มีความคม เพื่อป้องกันการบาดเจ็บขณะแปรงฟัน รวมทั้งควรเปลี่ยนแปรงสีฟันให้ลูกทุก 3 เดือน
• เลือกยาสีฟันสำหรับเด็กที่มีส่วนผสมของฟลูออไรด์ ซึ่งมีปริมาณฟลูออไรด์ไม่เกิน 1,000 ppm. เพื่อป้องกันไม่ให้เด็กได้รับฟลูออไรด์ในปริมาณที่มากเกินไป โดยเด็กที่อายุต่่ากว่า 3 ปี ควรใช้ยาสีฟันในปริมาณน้อย พอให้ขนแปรงเปียก เด็กอายุ 3–6 ปี ใช้ยาสีฟันปริมาณเท่ากับความกว้างของแปรง และเด็กอายุ 6 ปีขึ้นไป ใช้ยาสีฟันปริมาณเท่ากับความยาวของแปรง

ขั้นตอนการแปรงฟันเด็กอย่างถูกวิธี

โดยปกติแล้ว เด็กจะมีพัฒนาการกล้ามเนื้อมือที่แข็งแรงพอที่จะแปรงฟันเองได้เองเมื่ออายุประมาณ 8 ปี แต่อาจเริ่มได้ช้าหรอเร็วกว่านั้น พ่อแม่จึงควรสังเกตพัฒนาการของลูกและช่วยลูกแปรงฟันจนกว่าจะสามารถแปรงฟันได้เอง โดยขั้นตอนในการแปรงฟันเด็กมีดังนี้

1. ท่าทางในการแปรงฟัน

การจัดท่าทางก่อนการแปรงฟันเด็กเป็นสิ่งสำคัญ หากเป็นเด็กเล็กให้ลูกอยู่ในท่ากึ่งนั่งกึ่งนอนหรือนอนบนตัก และหันหน้าไปทางเดียวกันกับพ่อแม่ ซึ่งจะทำให้ลูกอยู่นิ่งและพ่อแม่สามารถมองเห็นช่องปากและแปรงฟันได้ง่ายขึ้น สำหรับเด็กโตอาจให้ลูกนั่งหรือยืนหน้ากระจก และให้พ่อแม่ยืนซ้อนด้านหลัง ใช้มือข้างที่ไม่ได้ถือแปรงสีฟันช่วยจับคางลูกไว้ เพื่อให้แปรงฟันได้สะดวกขึ้น

2. เริ่มแปรงฟัน

หากลูกไม่ชอบรสชาติของยาสีฟันอาจเริ่มแปรงฟันโดยไม่ใช้ยาสีฟันก่อน เมื่อลูกปรับตัวได้แล้วค่อยเริ่มใช้ยาสีฟัน โดยให้บีบยาสีฟันในปริมาณที่พอเหมาะลงบนแปรงสีฟันเด็ก สำหรับวิธีแปรงฟันเด็กให้ใช้วิธีวางแปรงในแนวนอน ขยับแปรงในแนวนอนโดยให้ถูสั้น ๆ ประมาณ 10 ครั้งต่อตำแหน่ง แล้วขยับเลื่อนแปรงไปยังบริเวณถัดไป โดยทำเป็นลำดับจากซ้ายไปขวา และต้องแปรงทั้งด้านนอกและด้านใน 

จากนั้นแปรงบริเวณฟันกรามด้านบดเคี้ยว โดยวางแปรงลงให้ปลายขนแปรงวางอยู่บนด้านบดเคี้ยวของฟัน และขยับแปรงสั้นๆไปมา 20 ครั้ง พ่อแม่อาจแปรงลิ้นให้ลูกโดยให้เด็กแลบลิ้นออกมา และแปรงลิ้นเบา ๆ โดยลูบออกมาหลาย ๆ ครั้ง

หากลูกไม่ยอมแปรงฟัน งอแง หรืออยู่ไม่นิ่ง พ่อแม่อาจสร้างบรรยากาศในการแปรงฟันด้วยการเล่านิทาน ร้องเพลงหรือให้ลูกดูวิดีโอสนุก ๆ เกี่ยวกับการแปรงฟัน และแปรงฟันให้ลูกดูเป็นตัวอย่างเพื่อลดความกลัวของลูกและทำให้ลูกอยากแปรงฟันตาม

3. บ้วนน้ำ

หากเป็นเด็กเล็ก พ่อแม่สามารถใช้ผ้าสะอาดเช็ดฟองออกให้ลูก เพราะเด็กวัยนี้อาจยังไม่สามารถบ้วนน้ำได้เอง สำหรับเด็กอายุ 3 ปีขึ้นไป ควรสอนให้ลูกบ้วนฟองยาสีฟันออกแล้วบ้วนน้ำตามเพียง 1 ครั้งหลังแปรงฟันและลิ้นเสร็จ เพื่อให้ฟลูออไรด์ของยาสีฟันยังคงเหลืออยู่ในช่องปากมากที่สุด และควรกำชับไม่ให้ลูกกินหรือกลืนยาสีฟัน เพราะอาจทำให้ได้รับฟลูออไรด์มากเกินไปจนเกิดอาการปวดท้อง คลื่นไส้ และอาเจียนได้ 

หลังแปรงฟันเสร็จ ควรสอนให้ลูกล้างแปรงสีฟันให้สะอาดและเก็บอุปกรณ์การแปรงฟันให้เข้าที่ทุกครั้ง พ่อแม่อาจทำความสะอาดฟันเพิ่มเติมโดยใช้ไหมขัดฟันทำความสะอาดบริเวณซอกฟันที่ติดกันทั้งฟันหน้าและฟันหลังไล่ไปตามลำดับเหมือนลำดับการแปรงฟันทั่วทั้งช่องปาก 

เทคนิคแปรงฟันเด็กสำหรับพ่อแม่มือใหม่

พ่อแม่มือใหม่หลายคนอาจเจอปัญหาลูกไม่ยอมแปรงฟัน สิ่งที่ควรทำคือสอนวิธีแปรงฟันที่ถูกต้องอย่างใจเย็นและสร้างทัศนคติที่ดีในการแปรงฟัน โดยอาจให้อ่านหนังสือหรือดูวิดีโอสอนแปรงฟัน และชวนคนในครอบครัวแปรงฟันด้วยกัน เพื่อให้ลูกเคยชินว่าการแปรงฟันเป็นหนึ่งในกิจวัตรประจำวัน และสร้างความมั่นใจว่าการแปรงฟันไม่ใช่เรื่องน่ากลัว 

หากลูกแปรงฟันได้ดีก็ควรชมเชยหรือให้รางวัล แต่ควรหลีกเลี่ยงการให้ขนมหวานและลูกอมที่อาจทำให้เกิดฟันผุ นอกจากนี้ พ่อแม่สามารถดูแลสุขภาพช่องปากของลูก โดยฝึกให้เด็กทารกเข้านอนโดยไม่มีนิสัยติดขวดนม และควรเลิกใช้ขวดนมเมื่ออายุ 1 ปี ขึ้นไป ฝึกนิสัยไม่ให้ลูกกินขนมหรืออาหารรสหวานบ่อย ๆ หากลูกอยากกินให้กินในมื้ออาหาร และให้ลูกบ้วนปากหลังดื่มนม หลังกินขนมหรือหลังกินอาหารทุกครั้ง

การแปรงฟันเด็กอย่างถูกวิธีจะช่วยรักษาสุขภาพช่องปากและป้องกันฟันผุได้ดีที่สุด พ่อแม่ควรพาลูกไปพบทันตแพทย์ภายใน 6 เดือนหลังจากฟันน้ำนมซี่แรกขึ้น หรืออย่างช้าที่สุดไม่เกินอายุ 1 ปีครึ่ง เพื่อตรวจฟันและรับคำแนะนำในการดูแลสุขภาพในช่องปากอย่างถูกต้อง โดยทันตแพทย์จะนัดตรวจสุขภาพฟันทุก 6 เดือน หากสังเกตเห็นจุดสีดำหรือสีน้ำตาลบนผิวฟันของลูกหรือมีอาการปวดฟัน ควรไปพบทันตแพทย์เพื่อตรวจรักษา