Midazolam (มิดาโซแลม)

Midazolam (มิดาโซแลม) เป็นยาระงับประสาทและยานอนหลับที่ออกฤทธิ์ต่อสารเคมีในสมองที่ชื่อว่าสารกาบา (GABA) ช่วยให้ระบบประสาทและสมองเกิดความผ่อนคลายและสงบ นำมาใช้ประโยชน์ในขั้นตอนการรักษาทางการแพทย์ ช่วยให้ผู้ป่วยง่วงจนหลับไปและไม่รู้สึกตัว รวมทั้งช่วยลดความวิตกกังวล รักษาอาการนอนไม่หลับและอาการชัก นอกจากนี้ อาจใช้รักษาโรคอื่น ๆ ตามดุลยพินิจของแพทย์

ยา Midazolam จัดเป็นวัตถุออกฤทธิ์ต่อจิตประสาทประเภทที่ 2 ที่มีการควบคุมให้ซื้อได้เฉพาะโรงพยาบาลหรือผู้ประกอบวิชาชีพเวชกรรม การใช้ยาจึงต้องภายใต้การดูแลของแพทย์เท่านั้น

เกี่ยวกับยา Midazolam

กลุ่มยา	ยาระงับประสาทและยานอนหลับ
ประเภทยา	ยาตามใบสั่งแพทย์
สรรพคุณ	ช่วยให้ผู้ป่วยหลับและอยู่ในภาวะสงบก่อนขั้นตอนการรักษาทางการแพทย์ รักษาอาการนอนไม่หลับและอาการชัก
กลุ่มผู้ป่วย	ผู้ใหญ่ เด็ก
รูปแบบของยา	ยาฉีด ยารับประทาน

คำเตือนในการใช้ยา Midazolam

แจ้งให้แพทย์ทราบก่อนใช้ยานี้ หากมีประวัติแพ้ยาหรือส่วนประกอบของยาชนิดนี้ และแพ้ยาชนิดอื่น อาหาร หรือสารใด ๆ รวมไปถึงผู้ที่เป็นโรคต้อหิน
แจ้งให้แพทย์ทราบเกี่ยวกับยาทุกชนิดที่กำลังใช้อยู่ ทั้งยาที่แพทย์สั่ง ยาที่ซื้อใช้ด้วยตนเอง วิตามิน อาหารเสริม และสมุนไพร โดยเฉพาะยากลุ่มโอปิออยด์ เช่น มอร์ฟีน ยาเฟนตานิล เป็นต้น เพราะอาจทำปฏิกิริยากับยานี้และก่อให้เกิดผลข้างเคียง
แจ้งให้แพทย์ พยาบาล เภสัชกร และทันตแพทย์ทราบว่ากำลังใช้ยานี้ ก่อนเข้ารับการรักษาใด ๆ
การใช้ยานี้ติดต่อกันเป็นระยะเวลานานอาจทำให้เกิดการเสพติดยาได้
หลีกเลี่ยงการขับรถและการทำกิจกรรมที่เสี่ยงอันตรายเป็นเวลา 1 วัน หลังจากที่ได้รับยานี้หรือจนกว่าจะแน่ใจว่ายาไม่ทำให้เกิดผลข้างเคียง
หลังจากใช้ยานี้ ผู้ป่วยควรระมัดระวังในการเคลื่อนไหวร่างกาย โดยอาจต้องได้รับการช่วยเหลือในการยืนหรือเดินจนกว่าฤทธิ์ของยาจะหมดลง
ในระหว่างที่ใช้ยานี้ ผู้ป่วยควรปรึกษาแพทย์ก่อนดื่มแอลกอฮอล์ และก่อนการใช้ยา อาหารเสริม หรือสมุนไพรที่ทำให้ร่างกายมีการตอบสนองช้า
หลีกเลี่ยงการบริโภคเกรปฟรุตหรือน้ำเกรปฟรุตในระหว่างที่ใช้ยานี้
เด็กและหญิงตั้งครรภ์ต้องใช้ยาอย่างระมัดระวังและปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ยา เพราะมีผลการศึกษาพบว่าการใช้ยาสลบหรือยาที่ช่วยให้นอนหลับในเด็กอายุน้อยกว่า 3 ปี อาจทำให้เกิดปัญหาทางสมองในระยะยาวได้ และหากใช้ยานี้ในช่วง 3 เดือนแรกของการตั้งครรภ์ ทารกในครรภ์อาจมีปัญหาดังกล่าวได้เช่นกัน
ผู้ที่กำลังให้นมบุตรควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ยานี้ เพราะไม่อาจยืนยันได้ว่าตัวยาจะไม่ซึมผ่านน้ำนมและก่อให้เกิดอันตรายต่อทารก
ยานี้มีเบนซิลแอลกอฮอล์เป็นส่วนประกอบ ซึ่งอาจทำให้เกิดผลข้างเคียงที่รุนแรงมากในทารกแรกเกิดหรือเด็กเล็ก
ผู้ที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไป ควรใช้ยานี้อย่างระมัดระวัง เพราะเสี่ยงเกิดผลข้างเคียงจากการใช้ยาสูง

ปริมาณการใช้ยา Midazolam

ปริมาณและระยะเวลาในการใช้ยาขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์ผู้รักษา โดยมีตัวอย่างการใช้ยา ดังนี้

การใช้เป็นยาระงับประสาทก่อนเข้ารับการผ่าตัด

เด็กอายุ 6 เดือน-15 ปี รับประทานยาปริมาณ 0.25-1 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม 1 ครั้ง 20-30 นาที ก่อนขั้นตอนการรักษา ปริมาณสูงสุดไม่เกิน 20 มิลลิกรัม
เด็กอายุ 1-15 ปี ฉีดยาเข้าทางกล้ามเนื้อปริมาณ 50-150 ไมโครกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม โดยจะใช้ในกรณีที่จำเป็นเท่านั้น

การให้ยาก่อนขั้นตอนระงับความรู้สึก

ผู้ใหญ่ ฉีดยาเข้าทางกล้ามเนื้อปริมาณ 70-100 ไมโครกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม (5 มิลลิกรัม) ในช่วง20-60 นาที ก่อนการผ่าตัด หรืออาจฉีดยาเข้าทางหลอดเลือดดำปริมาณ 1-2 มิลลิกรัม ในช่วง 5-30 นาที ก่อนการผ่าตัด และฉีดยาซ้ำหากจำเป็น
เด็กอายุ 1-15 ปี ฉีดยาเข้าทางกล้ามเนื้อปริมาณ 80-200 ไมโครกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม 15-30 นาที ก่อนผ่าตัด
ผู้สูงอายุ ฉีดยาเข้าทางกล้ามเนื้อปริมาณ 2-3 มิลลิกรัม (ช่วงปริมาณยา 20-50 ไมโครกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม) ประมาณ 20-60 นาที ก่อนการผ่าตัด หรืออาจฉีดยาเข้าทางหลอดเลือดดำปริมาณเริ่มต้น 500 ไมโครกรัม 5-30 นาที ก่อนขั้นตอนรักษา หากจำเป็นให้ฉีดยาซ้ำอีกครั้งอย่างช้า ๆ

การระงับประสาทเพื่อการรักษาทางทันตกรรมและขั้นตอนการผ่าตัดเล็ก

ผู้ใหญ่ ฉีดยาเข้าทางหลอดเลือดดำปริมาณเริ่มต้น 2-2.5 มิลลิกรัม ในอัตรา 2 มิลลิกรัม/นาที 5-10 นาที ก่อนขั้นตอนการรักษา และเพิ่มปริมาณยาจากเดิมครั้งละ 0.5-1 มิลลิกรัม โดยเว้นระยะห่างการให้ยาแต่ละรอบมากกว่า 2 นาที ปริมาณยาโดยรวมควรอยู่ในช่วง 2.5-7.5 มิลลิกรัม (ประมาณ 0.07 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม)
เด็กอายุ 6 เดือน-5 ปี ฉีดยาเข้าทางหลอดเลือดดำปริมาณ 50-100 ไมโครกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม และเพิ่มปริมาณยาได้มากถึง 600 ไมโครกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม ปริมาณยาสูงสุดไม่เกิน 6 มิลลิกรัม
เด็กอายุ 6-12 ปี ฉีดยาเข้าทางหลอดเลือดดำปริมาณ 25-50 ไมโครกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม และเพิ่มปริมาณยาได้มากถึง 400 ไมโครกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม ปริมาณยาสูงสุดไม่เกิน 10 มิลลิกรัม โดยฉีดยาปริมาณเริ่มต้นเป็นเวลาประมาณ 2-3 นาที หากต้องการเพิ่มยา แนะนำให้เว้นระยะห่างการให้ยาเพิ่มในแต่ละรอบมากกว่า 2-5 นาที
ผู้สูงอายุ ฉีดยาเข้าทางหลอดเลือดดำปริมาณเริ่มต้น 0.5-1.5 มิลลิกรัม ในอัตราสูงสุด 2 มิลลิกรัม/นาที และฉีดยา 5-10 นาที ก่อนขั้นตอนการรักษา หากจำเป็นให้เพิ่มปริมาณยา 0.5-1 มิลลิกรัม ปริมาณยาสูงสุดไม่เกิน 3.5 มิลลิกรัม หรือจนกว่าจะถึงจุดที่ต้องการ

การใช้ระงับประสาทกรณีผู้ป่วยอยู่ในภาวะวิกฤติ

ผู้ใหญ่ ฉีดยาเข้าทางหลอดเลือดดำปริมาณเริ่มต้น 0.03-0.3 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม อาจเพิ่มปริมาณยา 1-2.5 มิลลิกรัม โดยฉีดเข้าทางหลอดเลือดดำช้า ๆ 20-30 วินาที และเว้นระยะ 2 นาที ในการให้ยาแต่ละครั้ง ปริมาณยาสำหรับควบคุมอาการคือ 0.02-0.2 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/ชั่วโมง สำหรับผู้ป่วยภาวะตัวเย็นเกิน มีปริมาตรเลือดน้อย หรือผู้ป่วยที่มีการตีบของหลอดเลือด ให้ลดหรือเว้นปริมาณการให้ยาเริ่มต้นและปริมาณยาสำหรับควบคุมอาการ
เด็กแรกเกิดอายุน้อยกว่า 32 สัปดาห์ ฉีดยาเข้าทางหลอดเลือดดำ 60 ไมโครกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/ชั่วโมง หลังจากผ่านไป 24 ชั่วโมง ให้ลดปริิมาณยาลงเป็น 30 ไมโครกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/ชั่วโมง ระยะเวลาในการรักษาสูงสุด 4 วัน
เด็กแรกเกิดอายุ 32 สัปดาห์-5 เดือน ฉีดยาเข้าทางหลอดเลือดดำปริมาณ 60 ไมโครกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/ชั่วโมง ระยะเวลาในการรักษาสูงสุด 4 วัน
เด็กแรกเกิดอายุ 6 เดือน-12 ปี ฉีดยาเข้าทางหลอดเลือดดำปริมาณเริ่มต้น 50-200 ไมโครกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม เป็นระยะเวลาอย่างน้อย 3 นาที ปริมาณยาสำหรับควมคุมอาการคือ 30-120 ไมโครกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/ชั่วโมง โดยหยดเข้าทางหลอดเลือดดำอย่างต่อเนื่อง
ผู้สูงอายุ จำเป็นต้องปรับลดปริมาณยา

การให้ยานำสลบ

ผู้ใหญ่ ปริมาณยาโดยรวมควรอยู่ในช่วง 150-250 ไมโครกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม โดยฉีดยาเข้าทางหลอดเลือดดำช้า ๆ ในผู้ป่วยที่มีการเตรียมเข้ารับการผ่าตัดมาเรียบร้อยแล้ว และฉีดยาปริมาณ 300-350 ไมโครกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม กรณีผู้ป่วยไม่มีการเตรียมเข้ารับการผ่าตัดมาก่อน

อาการชักกรณีคนไข้เข้ารับการรักษาที่โรงพยาบาล

เด็กอายุ 3-6 เดือน รับประทานยาปริมาณ 2.5 มิลลิกรัม วันละ 1 ครั้ง
เด็กอายุ 7-11 เดือน รับประทานยาปริมาณ 2.5 มิลลิกรัม วันละ 1 ครั้ง
เด็กอายุ 1-4 ปี รับประทานยาปริมาณ 5 มิลลิกรัม วันละ 1 ครั้ง
เด็กอายุ 5-9 ปี รับประทานยาปริมาณ 7.5 มิลลิกรัม วันละ 1 ครั้ง
เด็กอายุ 10-17 ปี รับประทานยาปริมาณ 10 มิลลิกรัม วันละ 1 ครั้ง

รักษาอาการนอนไม่หลับระยะสั้น

ผู้ใหญ่ รับประทานยาปริมาณ 7.5-15 มิลลิกรัม ก่อนนอน
ผู้สูงอายุ รับประทานยาปริมาณ 7.5 มิลลิกรัม ก่อนนอน

การใช้ยา Midazolam

ใช้ยาตามฉลากและตามคำสั่งแพทย์อย่างเคร่งครัด หากมีข้อสงสัยควรสอบถามแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้ยาเสมอ
ยาชนิดฉีดใช้ฉีดเข้าทางกล้ามเนื้อหรือหยดยาเข้าทางหลอดเลือดดำ ห้ามฉีดเข้าทางกระดูกสันหลัง
ห้ามให้ผู้อื่นใช้ยานี้ และห้ามใช้ยาของผู้อื่น
แจ้งให้แพทย์ทราบหากอาการไม่ดีขึ้นหรือแย่ลง
หากลืมรับประทานยาตามเวลาที่กำหนด ควรปรึกษาแพทย์
หากสงสัยว่าตนใช้ยาเกินกว่าปริมาณที่กำหนด ควรแจ้งให้แพทย์ทราบทันที
เก็บยาไว้ที่อุณหภูมิ 15-30 องศาเซลเซียส ให้พ้นจากมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
ปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรถึงวิธีเก็บยาและวิธีกำจัดยาที่ไม่ได้ใช้แล้วอย่างเหมาะสม

ผลข้างเคียงจากการใช้ยา Midazolam

การใช้ยา Midazolam อาจทำให้เกิดผลข้างเคียง ได้แก่ รู้สึกง่วงนอน อ่อนเพลียหรือเหนื่อยผิดปกติ คลื่นไส้อาเจียน มีปัญหาเกี่ยวกับความจำหรือสูญเสียความทรงจำไปชั่วขณะ เป็นต้น หากอาการดังกล่าวไม่หายไปหรือรบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน ผู้ป่วยควรไปพบแพทย์

นอกจากนี้ การใช้ยานี้ติดต่อกันเป็นระยะเวลานานอาจทำให้เกิดการเสพติดยาได้ ผู้ป่วยจะต้องการยามากขึ้นเรื่อย ๆ และมีอาการถอนยาหลังจากหยุดใช้ยา เช่น กระสับกระส่าย คลื่นไส้ และอาเจียน หากพบว่ามีอาการดังกล่าวให้รีบปรึกษาแพทย์ ซึ่งแพทย์มักแก้ไขโดยการค่อย ๆ ปรับลดปริมาณยาจนหยุดยาได้โดยไม่มีอาการดังกล่าว

หากพบผลข้างเคียงที่รุนแรงจากการใช้ยา Midazolam ดังต่อไปนี้ ควรหยุดใช้ยาและไปพบแพทย์ทันที

อาการแพ้ยา เช่น ลมพิษ หายใจลำบาก หน้าบวม ริมฝีปากบวม ลิ้นบวม คอบวม ผื่นคัน ผิวหนังบวมแดง พุพอง ผิวลอกพร้อมกับมีไข้หรือไม่มีไข้ แน่นหน้าอกหรือลำคอ หายใจเสียงดังหวีด มีปัญหาในการหายใจหรือการพูด เสียงแหบ
เวียนศีรษะอย่างรุนแรงหรือหมดสติ
ปัญหาการหายใจ เช่น หายใจลำบาก หายใจไม่อิ่ม หายใจแผ่วเบา เป็นต้น
เจ็บหน้าอก แน่นหน้าอก หัวใจเต้นไม่เป็นจังหวะ
มีอาการกระตุก สั่น หรือชัก
มีปัญหาในการควบคุมการเคลื่อนไหวของร่างกาย
กระสับกระส่าย สับสน อารมณ์แปรปรวน

ในกรณีที่พบอาการผิดปกติใด ๆ เพิ่มเติม ผู้ป่วยควรแจ้งให้แพทย์ทราบด้วยเช่นกัน