ขี้ทอนซิล สาเหตุของกลิ่นปาก แก้ได้ง่ายกว่าที่คิด

ขี้ทอนซิลหรือนิ่วทอนซิล (Tonsilloliths หรือ Tonsil Stones) เป็นของเสียลักษณะเป็นก้อนขนาดเล็กสีเหลืองหรือสีขาวบริเวณซอกของต่อมทอนซิล โดยก้อนของเสียนี้มักมีกลิ่นเหม็นค่อนข้างรุนแรง จึงอาจทำให้ลมหายใจมีกลิ่นไม่พึงประสงค์

นิ่วทอนซิลเกิดจากการผลัดเซลล์ที่ตายแล้วบริเวณซอกของต่อมทอนซิล โดยเซลล์ที่ตายแล้วอาจติดอยู่ภายในซอกและผสมกับเอนไซม์จากน้ำลาย ของเหลว เศษอาหาร หรือแบคทีเรียจนก่อตัวเป็นก้อนได้ ส่วนใหญ่มักไม่เป็นอันตราย เพียงแต่ส่งผลต่อบุคลิกภาพเท่านั้น สำหรับการรักษาขี้ทอนซิลในเบื้องต้นอาจทำได้เองที่บ้านโดยไม่ต้องพึ่งเครื่องมือทางการแพทย์

ปัจจัยในการเกิดขี้ทอนซิล

แม้ว่านิ่วทอนซิลเป็นปัญหาที่อาจพบได้ในทุกคน แต่คนบางกลุ่มอาจมีความเสี่ยงที่จะได้รับผลกระทบมากกว่าคนกลุ่มอื่น เช่น ผู้ที่เป็นโรคไซนัสอักเสบชนิดเรื้อรัง ผู้ที่เป็นต่อมทอนซิลอักเสบชนิดเรื้อรัง ผู้ที่มีต่อมทอนซิลขนาดใหญ่ รวมถึงผู้ที่ดูแลสุขภาพช่องปากไม่เหมาะสมหรือไม่ถูกวิธี

ทั้งนี้ ขี้ทอนซิลไม่เป็นอันตรายใด ๆ แต่หากปล่อยทิ้งไว้อาจส่งผลให้เกิดกลิ่นปากอันไม่พึงประสงค์ ซึ่งเป็นปัญหาที่พบได้บ่อยจากขี้ทอนซิล ในบางครั้งก้อนของเสียนี้ก็อาจทำให้เกิดปัญหาสุขภาพอื่น ๆ ตามมา เช่น เจ็บคอบ่อย ไอติดต่อกัน กลืนอาหารแล้วเจ็บ ต่อมทอนซิลบวม มีอาการปวดหู เป็นต้น อย่างไรก็ตาม บางรายก็อาจไม่พบอาการใด ๆ เลย

การกำจัดขี้ทอนซิลด้วยตัวเอง

ซอกของต่อมทอนซิลนั้นอยู่บริเวณผนังด้านข้างของลำคอส่วนบน หากมีนิ่วทอนซิลจึงอาจสังเกตได้จากก้อนลักษณะสีขาวอมเหลืองที่ติดอยู่บริเวณผนังด้านข้างภายในลำคอ ซึ่งก้อนเหล่านี้อาจหลุดไปเองตามธรรมชาติ แต่หากไม่หลุดออกก็สามารถกำจัดออกได้ด้วยวิธีต่อไปนี้

1. กลั้วคอด้วยน้ำเกลือ

การกำจัดนิ่วทอนซิลอาจใช้น้ำเปล่าหรือน้ำเกลือก็ได้ จากนั้นให้กลั้วคอแรงกว่าปกติ เพื่อทำให้นิ่วทอนซิลหลุดออกมา แต่ควรทำอย่างระมัดระวังเพราะอาจทำให้สำลักน้ำได้

2. ใช้คอตตอนบัดเขี่ยให้หลุดออก

นิ่วทอนซิลที่เห็นได้ชัดอาจใช้อุปกรณ์เพื่อเขี่ยให้หลุดออก อย่างคอตตอนบัด แปรงสีฟัน หรือไม้แคะหู แต่วิธีนี้ก็ควรทำอย่างระมัดระวังเช่นเดียวกัน เพราะอาจทำให้บริเวณคอเกิดการบาดเจ็บ ระคายเคือง หรือเลือดออกได้ ข้อควรระวังอีกหนึ่งอย่างคือการใช้อุปกรณ์เหล่านี้สอดเข้าไปในลำคออาจก่อให้เกิดความรู้สึกคล้ายจะอาเจียนได้เช่นกัน 

3. นวดต่อมทอนซิล

ต่อมทอนซิลมีตำแหน่งอยู่บริเวณใต้ขากรรไกรล่าง ซึ่งการกดหรือนวดเบา ๆ ที่ใต้คางบริเวณมุมขากรรไกรล่างอาจช่วยดันให้ขี้ทอนซิลหลุดออกมาได้

4. ใช้ที่ฉีดน้ำ (Water Pick)

Water Pick เป็นอุปกรณ์ที่ยังไม่เป็นที่รู้จักหรือแพร่หลายในไทย โดยอุปกรณ์นี้เป็นเครื่องฉีดน้ำที่มีแรงดัน ซึ่งเดิมทีจะใช้ในการทำความสะอาดฟันและช่องปาก จึงอาจใช้ฉีดน้ำให้นิ่วทอนซิลหลุดออกไปได้

อย่างไรก็ตาม หากลองวิธีเหล่านี้แล้วขี้ทอนซิลยังไม่หลุดออกหรือพบอาการอื่น ๆ อย่างต่อมทอนซิลมีเลือดออก ต่อมทอนซิลบวมแดง มีหนอง หรือปวดหู ควรไปพบแพทย์เพื่อหาสาเหตุและรับการรักษาที่เหมาะสมต่อไป
แม้ว่าขี้ทอนซิลจะไม่ใช่ภาวะที่เป็นอันตราย แต่ก็อาจส่งผลต่อบุคลิกภาพได้ไม่น้อย เพื่อลดความเสี่ยงการเกิดนิ่วทอนซิลจึงควรดูแลรักษาสุขภาพช่องปากอย่างเหมาะสม แปรงฟันอย่างน้อย 2 ครั้งต่อวัน โดยทำร่วมกับการแปรงลิ้นและใช้ไหมขัดฟัน นอกจากนี้ ควรดื่มน้ำให้เพียงพอต่อที่ร่างกายต้องการ กลั้วคอด้วยน้ำเกลือเป็นประจำ และงดสูบบุหรี่