ตรีผลาเป็นสมุนไพรอินเดียที่ประกอบไปด้วยผลไม้แห้ง 3 ชนิด คือ สมอไทย สมอพิเภก และมะขามป้อม โดยมีความเชื่อที่ว่าสมุนไพรชนิดนี้อาจช่วยดูแลรักษาสุขภาพช่องปากได้ อีกทั้งบางพื้นที่ยังนำตรีผลามาใช้เป็นส่วนประกอบของยาสีฟันและน้ำยาบ้วนปากด้วย ซึ่งการใช้ตรีผลาในลักษณะดังกล่าวนั้นมีมาแต่ช้านานเป็นเวลากว่า 1,000 ปีแล้ว
ตรีผลากับสรรพคุณรักษาสุขภาพช่องปาก
ตรีผลาเป็นสมุนไพรที่มีสรรพคุณทางยา และอาจช่วยดูแลสุขภาพปากและฟันได้หลายประการ ดังนี้
ต้านการอักเสบ
การดูแลสุขภาพช่องปากไม่ดีอาจทำให้เกิดคราบแบคทีเรียเกาะตัวที่ฟัน โดยคราบแบคทีเรียนี้เป็นสาเหตุทำให้เกิดเหงือกอักเสบ บวม แดง และอาจมีเลือดออกได้ ซึ่งหากปล่อยไว้ก็อาจทำให้อาการเหงือกอักเสบรุนแรงขึ้นจนนำไปสู่การสูญเสียฟันได้
ทั้งนี้ สมุนไพรตรีผลามีคุณสมบัติต้านเชื้อแบคทีเรียและต้านการอักเสบที่อาจช่วยป้องกันการก่อตัวของคราบหินปูนได้ โดยมีงานวิจัยหนึ่งที่ทดลองกับเด็กช่วงอายุ 8-12 ปี จำนวน 1,431 คน ด้วยการให้เด็กใช้น้ำยาบ้วนปากที่มีส่วนประกอบของสารสกัดจากตรีผลาเป็นเวลา 9 เดือน ปรากฏว่าการกลั้วปากด้วยน้ำยาบ้วนปากดังกล่าวช่วยลดการก่อตัวของคราบแบคทีเรีย ลดอาการเหงือกอักเสบ และลดการเจริญเติบโตของแบคทีเรียในช่องปากบางชนิดได้ นอกจากนี้ งานวิจัยอีกชิ้นยังชี้ว่า สมอไทยในตรีผลาอาจมีประสิทธิภาพใกล้เคียงกับน้ำยาบ้วนปากที่มีส่วนประกอบของสารคลอร์เฮกซิดีน (Chlorhexidine) ซึ่งเป็นยารักษาและป้องกันการติดเชื้อในช่องปากและลำคอ และตรีผลายังไม่ก่อให้เกิดผลข้างเคียงที่รุนแรงหลังใช้ด้วย
ต้านแบคทีเรีย
มีงานวิจัยจำนวนมากพบว่าแบคทีเรียและการอักเสบในช่องปากอาจเชื่อมโยงสู่ปัญหาสุขภาพอื่น ๆ ได้ เช่น ภาวะหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน ภาวะสมองเสื่อม เป็นต้น และอาจส่งผลเสียต่อสุขภาพโดยรวมได้อีกด้วย ดังนั้น การกำจัดเชื้อแบคทีเรียที่เป็นตัวการก่อปัญหาช่องปากจึงเป็นเรื่องสำคัญ
มีงานวิจัยชิ้นหนึ่งได้ศึกษาเปรียบเทียบประสิทธิภาพของสมอไทย สมอพิเภก มะขามป้อม และตรีผลา ในด้านการลดปริมาณเชื้อแบคทีเรีย Streptococcus Mutans โดยผลการทดลองพบว่าสมุนไพรทั้ง 4 ชนิดมีประสิทธิภาพช่วยลดเชื้อแบคทีเรียได้ แต่ตรีผลามีประสิทธิภาพมากกว่าสมุนไพรชนิดอื่น
ป้องกันฟันผุ ปัญหาฟันผุอาจทำให้เกิดอาการปวดฟัน เสียวฟัน หรือมีกลิ่นปากได้ จึงควรดูแลสุขภาพฟันเพื่อไม่ให้เกิดปัญหานี้ขึ้น โดยเฉพาะการแปรงฟันบ้วนปาก และไปพบทันตแพทย์เป็นระยะ ส่วนสมุนไพรตรีผลาที่ถูกนำมาใช้ดูแลสุขภาพปากและฟันตามความเชื่อบางแห่งนั้น มีงานวิจัยหนึ่งที่ชี้ว่าตรีผลาอาจมีประสิทธิภาพช่วยป้องกันฟันผุและป้องกันการเกิดโรคเหงือกได้ แต่การทดลองดังกล่าวยังมีข้อจำกัดของปัจจัยควบคุมต่าง ๆ และจำเป็นต้องศึกษาค้นคว้าเพิ่มเติมให้ชัดเจนต่อไป
ดูแลสุขภาพเหงือกและฟันอย่างไรดี ?
การดูแลสุขภาพเหงือกและฟันโดยทั่วไปนั้น สามารถทำได้ด้วยการแปรงฟันให้สะอาดและถูกวิธี เลือกยาสีฟันหรือผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดช่องปากที่ดีและเหมาะต่อสุขภาพเหงือกและฟัน ใช้ไหมขัดฟันทำความสะอาดเศษอาหารที่ติดอยู่ตามซอกฟัน ลดการบริโภคอาหารที่มีน้ำตาลสูง ตรวจสุขภาพฟันอยู่เสมอ และควรไปพบทันตแพทย์ให้เร็วที่สุดหากมีปัญหาหรืออาการผิดปกติเกิดขึ้นภายในช่องปาก
การเลือกผลิตภัณฑ์บำรุงฟันและสุขภาพช่องปาก
การเลือกยาสีฟันเป็นปัจจัยสำคัญในการดูแลทำความสะอาดช่องปาก โดยควรเลือกยาสีฟันที่มีส่วนผสมของฟลูออไรด์ เนื่องจากฟลูออไรด์เป็นแร่ที่มีคุณสมบัติช่วยป้องกันกรดที่เกิดขึ้นหลังรับประทานอาหาร ไม่ให้กรดนั้นละลายแร่ธาตุที่อยู่บนเคลือบฟัน ช่วยทำให้เคลือบฟันแข็งแรง และยังช่วยฟื้นฟูสภาพฟันจากการผุในระยะแรกเริ่มอีกด้วย
นอกจากฟลูออไรด์แล้ว มีสารประกอบอื่น ๆ ในยาสีฟันอีกหลายชนิดที่ช่วยป้องกันการก่อตัวของคราบหินปูนที่ฟัน เช่น สารประกอบเคมีอย่างไพโรฟอสเฟต ซิงค์ไซเตรต และสารขัดฟันอย่างแคลเซียมคาร์บอเนตและซิลิเกตที่ช่วยขจัดเศษอาหาร แบคทีเรีย และคราบต่าง ๆ จากฟัน เป็นต้น
ส่วนการนำสมุนไพรหรือสารสกัดจากธรรมชาติมาเป็นส่วนผสมในยาสีฟันก็เป็นที่นิยมมากขึ้นในปัจจุบัน ซึ่งสมุนไพรอย่างตรีผลาก็ถูกนำมาใช้เป็นส่วนผสมในยาสีฟันด้วย รวมทั้งยังมีงานวิจัยชิ้นหนึ่งที่ทดลองในกลุ่มตัวอย่างแล้วพบว่าการใช้เกลือไฮเปอร์โทนิค (Hypertonic Salt) มีประสิทธิภาพช่วยดูแลและฟื้นฟูสุขภาพเหงือกและฟันได้เช่นกัน โดยผู้สูงอายุที่แปรงฟันและบ้วนปากด้วยน้ำยาบ้วนปากที่มีส่วนผสมของสารละลายเกลือไฮเปอร์โทนิคนั้น มีสุขภาพช่องปากและฟันที่ดีขึ้นหลังใช้ และการดูแลสุขภาพช่องปากด้วยวิธีนี้อย่างต่อเนื่องอาจช่วยให้ผู้สุงอายุมีสุขภาพช่องปากที่ดีในระยะยาวได้ นอกจากนี้ ผู้ประกอบการบางแห่งยังมีการผลิตยาสีฟันจากสารสกัดธรรมชาติอย่างตรีผลาร่วมกับเกลือไฮเปอร์โทนิคด้วยเช่นกัน
ทั้งนี้ เพื่อสุขภาพฟันที่ดีก็ควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาสีฟันบางประเภทด้วย โดยเฉพาะยาสีฟันที่มีน้ำตาลเป็นส่วนผสม เพราะอาจส่งผลให้เกิดปัญหาสุขภาพในช่องปากจากการสะสมของน้ำตาลตามมา หรือผู้ใช้บางรายก็ไม่ควรใช้ยาสีฟันเพื่อฟันขาวหากกำลังมีอาการเสียวฟัน เพราะสารเคมีบางชนิดในยาสีฟันอาจทำให้อาการรุนแรงขึ้นกว่าเดิมได้
สุขภาพช่องปากเป็นสิ่งสำคัญ สุดท้ายแล้วก็ควรระมัดระวังและอ่านฉลากข้อมูลบนผลิตภัณฑ์ยาสีฟันหรือน้ำยาบ้วนปากให้รอบคอบก่อนใช้เสมอ เลือกซื้อยาสีฟันให้เหมาะสมกับสภาพฟัน และหากพบว่ามีปัญหาสุขภาพฟันหรือมีอาการผิดปกติใด ๆ ควรไปปรึกษาทันตแพทย์ เพื่อรับคำแนะนำเกี่ยวกับชนิดของยาสีฟันที่เหมาะกับสภาพฟันของตนเองมากที่สุด รวมถึงตรวจรักษาปัญหาสุขภาพช่องปากได้อย่างทันการณ์
