นวดฝ่าเท้าเป็นหนึ่งในกิจกรรมยอดนิยมที่หลายคนมักเลือกใช้ เพื่อผ่อนคลายความเมื่อยล้า อาการปวด และความเครียดในแต่ละวัน โดยการนวดฝ่าเท้านั้นเป็นการใช้แรงกดตามจุดต่าง ๆ ลงบนฝ่าเท้า เพื่อให้เลือดไหลเวียนได้สะดวกขึ้น ขณะที่บางคนก็เชื่อว่าการนวดฝ่าเท้าอาจช่วยเสริมสุขภาพโดยรวมได้ เพราะแต่ละจุดบนฝ่าเท้ามีส่วนเชื่อมโยงไปยังอวัยวะอื่นภายในร่างกาย
นอกเหนือจากช่วยผ่อนคลายความเมื่อยล้าและความเครียด การนวดฝ่าเท้ายังอาจเป็นประโยชน์ต่อผู้ที่มีปัญหาสุขภาพด้านอื่น ๆ ด้วย โดยประโยชน์จากการนวดไม่ได้มีเพียงความรู้สึกของแต่ละบุคคลเป็นตัววัด แต่ยังมีการศึกษาหลายชิ้นที่กล่าวถึงประสิทธิภาพในการบรรเทาอาการและเสริมสุขภาพจากการนวดฝ่าเท้า
ประโยชน์ของการนวดฝ่าเท้า
การนวดและการกดจุดบริเวณฝ่าเท้ามีประโยชน์ ดังนี้
บรรเทาอาการปวด
อาการปวดมักมาคู่กันกับการนวด ซึ่งการนวดฝ่าเท้าจะช่วยให้เลือดไหลเวียนมายังกล้ามเนื้อและเนื้อเยื่อบริเวณฝ่าเท้าเพิ่มมากขึ้น จึงอาจช่วยบรรเทาอาการปวดได้ทั้งในผู้ที่ใช้งานเท้าหนักเกินไปและผู้ที่มีอาการปวดจากโรคต่าง ๆ อย่างโรคข้ออักเสบ โรคไฟโบรมัยอัลเจีย (Fibromyalgia) รวมทั้งอาการปวดที่เกิดจากการไหลเวียนของเลือด อย่างโรคเบาหวาน และภาวะปวดเรื้อรัง
นอกจากนี้ ยังมีทฤษฎีที่พูดถึงการนวดกดจุดฝ่าเท้าว่าอาจช่วยกระตุ้นต่อมใต้สมองและเพิ่มการหลั่งของฮอร์โมนเอนเคฟาลีนและเอ็นโดรฟินออกมา ซึ่งจะช่วยยับยั้งความรู้สึกปวดและช่วยให้รู้สึกมีความสุขมากขึ้น
ลดความเครียดและช่วยให้อารมณ์ดีขึ้น
การนวดอาจช่วยผ่อนคลายอารมณ์ ความเครียด และลดอาการซึมเศร้าได้ โดยมีการศึกษาที่ทดลองใช้การนวดกดจุดฝ่าเท้าสะท้อนฝ่าเท้า (Foot Reflexology Massage) กับผู้ป่วยสูงอายุที่เป็นโรคเกี่ยวกับหัวใจและหลอดเลือดในโรงพยาบาล เนื่องจากการรักษาตัวในโรงพยาบาลมักส่งผลให้ผู้ป่วยเกิดความรู้สึกวิตกกังวลและอารมณ์เศร้า
ผลภายหลังจากการทดลองพบว่า ผู้ป่วยมีความรู้สึกวิตกกังวลและอาการซึมเศร้าลดลง ดังนั้น การนวดฝ่าเท้าจึงอาจเป็นอีกวิธีที่ช่วยผ่อนคลายความตึงเครียดและอารมณ์ด้านลบได้
ลดความดันโลหิต
ภาวะความดันโลหิตสูงมักเป็นสาเหตุของโรคเรื้อรังหลายโรค อย่างโรคหัวใจและโรคหลอดเลือดสมอง โดยทั่วไป ภาวะและโรคเหล่านี้จำเป็นต้องใช้ยาเพื่อรักษาและลดความเสี่ยงของภาวะแทรกซ้อน แต่ทางการแพทย์เชื่อว่าการใช้ยาเพียงอย่างเดียวอาจไม่เพียงพอ จึงได้มีการนำวิธีนวดกดจุดสะท้อนฝ่าเท้ามาใช้เพื่อรักษาและลดความเสี่ยงของโรคร่วมกับการรักษาหลักจากแพทย์
โดยกล่าวกันว่าฝ่าเท้านั้นเป็นจุดส่วนรวมเส้นประสาทที่ต่อไปยังอวัยวะต่าง ๆ รวมถึงไตที่เป็นอวัยวะที่มีความเกี่ยวข้องกับภาวะความดันโลหิตสูง ดังนั้น การนวดกดจุดก็อาจมีส่วนในการช่วยบรรเทาอาการของโรคลงได้
ใช้เป็นการรักษาเสริม
ด้วยสรรพคุณที่ในการบรรเทาอาการปวดและลดความเครียดของการนวด อีกทั้งมีความปลอดภัย เพราะเป็นการรักษาที่ไม่ใช่การใช้ยา จึงมีการนำการนวดและการกดจุดฝ่าเท้ามาใช้ในผู้ป่วยที่อยู่ในระหว่างการรักษาปัญหาสุขภาพต่าง ๆ เช่น โรคหลอดเลือดสมอง โรคระบบกระดูกและกล้ามเนื้อ โรคเบาหวาน โรครูมาตอยด์ ผู้ที่เพิ่งเข้ารับการผ่าตัดบางประเภท รวมถึงผู้หญิงที่เพิ่งผ่านคลอดลูกครั้งแรก
ซึ่งการศึกษาส่วนใหญ่พบว่า การนวดและการกดจุดฝ่าเท้าเป็นการรักษาที่ส่งผลดีต่อผู้ป่วยและค่อนข้างปลอดภัย จึงอาจเป็นอีกตัวเลือกหนึ่งที่ช่วยเพิ่มคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยได้
วิธีนวดฝ่าเท้าด้วยตนเอง
แม้ว่าประเทศไทยจะมีร้านที่ให้บริการนวดฝ่าเท้าอยู่มากมาย แต่ในเบื้องต้นสามารถทำได้ด้วยตนเอง โดยมีขั้นตอน ดังนี้
- ควรทำความสะอาดเท้าด้วยสบู่และซับให้แห้งก่อนการนวดฝ่าเท้าทุกครั้ง เพื่อสุขอนามัยที่ดี
- นั่งบนเก้า จากนั่นยกเท้าข้างได้ข้างหนึ่งขึ้นมาไว้บนตัก
- เทโลชั่นหรือน้ำมันทาผิวปริมาณเล็กน้อย จากนั้นลูบให้ทั่วทั้งเท้า ฝ่าเท้า ส้นเท้า และนิ้วเท้า
- กำมือข้างที่ถนัด และใช้ข้อนิ้วมือนวดและกดลงบนฝ่าเท้าให้ทั่ว
- ใช้มือทั้งสองข้างจับเท้า โดยให้นิ้วหัวแม่มือวางอยู่บนฝ่าเท้า และออกแรงนวดทั่วทั้งฝ่าเท้า
- ใช้มือเพื่อดึงนิ้วเท้าให้ยืดออกทีละนิ้ว เพื่อคลายกล้ามเนื้อ
- จากนั้นสลับมาทำอีกข้างหนึ่งด้วยวิธีเดียวกัน
อย่างไรก็ตาม ในการนวดฝ่าเท้าควรใช้น้ำหนักการกดที่เหมาะสม ไม่ควรกดแรงจนรู้สึกเจ็บ และหากมีอาการเจ็บแปลบ ควรหยุดทันที เพื่อความปลอดภัย
ความเสี่ยงที่ควรรู้ก่อนไปนวดฝ่าเท้า
โดยส่วนใหญ่แล้ว การนวดและการกดจุดฝ่าเท้าเป็นการรักษาที่ค่อนข้างปลอดภัย แต่หากมีโรคประจำตัว เช่น มีแผลบริเวณเท้า เท้าติดเชื้อรา โรคเกาต์ โรคลมชัก ภาวะไทรอยด์ผิดปกติ และโรคเลือดชนิดต่าง ๆ รวมทั้งผู้ที่กำลังตั้งครรภ์ ควรปรึกษาแพทย์ก่อนนวดฝ่าเท้า
นอกจากนี้ การนวดฝ่าเท้าอาจทำให้เกิดผลข้างเคียง อย่างเวียนศีรษะ เจ็บเท้า และอารมณ์อ่อนไหวได้ แต่มักเป็นอาการชั่วคราวที่หายได้เองและไม่เป็นอันตราย อย่างไรก็ตาม ก่อนการเลือกใช้บริการนวดฝ่าเท้าที่ใด เบื้องต้นควรเลือกสถานประกอบการที่มีใบอนุญาตประกอบการอย่างถูกกฎหมาย และพนักงานผู้ให้บริการนวดทุกคนมีใบผ่านการอบรมทางด้านการนวด เพื่อความปลอดภัยต่อสุขภาพ
