ประโยชน์ของพรีไบโอติกต่อสุขภาพช่องปาก

หลายคนอาจเคยได้ยินประโยชน์ของพรีไบโอติก (Prebiotics) ในแง่มุมเดิม แต่ส่วนน้อยที่จะรู้ว่าพรีไบโอติกก็มีประโยชน์ต่อสุขภาพช่องปากเช่นกัน โดยมีส่วนช่วยในการเจริญเติบโตและการทำงานของแบคทีเรียชนิดดีในช่องปาก ปรับสมดุลแบคทีเรียในช่องปาก และอาจลดความเสี่ยงของปัญหาสุขภาพในช่องปากได้ด้วย

พรีไบโอติกเป็นใยอาหารประเภทหนึ่งที่ร่างกายของเราย่อยไม่ได้ แต่จัดเป็นแหล่งอาหารสำคัญที่ถูกย่อยโดยโพรไบโอติก (Probiotics) หรือแบคทีเรียชนิดดีที่มีประโยชน์ต่อร่างกาย โดยพรีไบโอติกมักพบมากในผัก ผลไม้ หรือสมุนไพร เช่น กล้วย ผลไม้ตระกูลเบอร์รี่ กระเทียม หน่อไม้ฝรั่ง หัวหอม และใบโมโรเฮยะ (Moroheiya)

พรีไบโอติกกับสุขภาพช่องปาก

หลายคนอาจจะยังไม่ทราบว่า ในช่องปากของคนเรามีแบคทีเรียชนิดดีและไม่ดีอาศัยอยู่ตามธรรมชาติ โดยแบคทีเรียชนิดดีจะทำหน้าที่กระตุ้นภูมิคุ้มกันร่างกาย ช่วยต่อสู้และป้องกันแบคทีเรียชนิดไม่ดี

หากจำนวนแบคทีเรียชนิดดีน้อยลงจากปัจจัยต่าง ๆ เช่น ไม่ดูแลรักษาเหงือกและฟัน ปากแห้ง หรือมีภูมิคุ้มกันอ่อนแอ อาจทำให้แบคทีเรียชนิดไม่ดีเพิ่มจำนวนขึ้นจนสมดุลภายในช่องปากเสียไป และก่อให้เกิดปัญหาสุขภาพตามมา เช่น กลิ่นปาก ฟันผุ คราบพลัค โรคเหงือก หรือโรคปริทันต์

เชื่อว่าพรีไบโอติกมีบทบาทสำคัญในการปรับสมดุลภายในช่องปาก โดยเป็นแหล่งอาหารที่สำคัญแบคทีเรียชนิดดี จึงมีส่วนช่วยในการเจริญเติบโตและเพิ่มประสิทธิภาพในการทำงานของแบคทีเรียชนิดดี เมื่อแบคทีเรียชนิดดีมีจำนวนเพิ่มขึ้นก็จะช่วยปรับสมดุลแบคทีเรียช่องปาก และอาจลดความเสี่ยงของปัญหาสุขภาพภายในช่องปากได้

บทบาทของพรีไบโอติกที่มีต่อช่องปากนี้ยังจำเป็นต้องผ่านการศึกษาวิจัยในระยะยาว เพื่อเพิ่มความรู้ความเข้าใจเกี่ยวพรีไบโอติกภายในช่องปาก และช่วยยืนยันประสิทธิภาพของพรีไบโอติกให้ชัดเจนยิ่งขึ้น

วิธีดูแลสุขภาพช่องปากอย่างถูกต้อง

สุขภาพช่องปากที่ดีสร้างได้ด้วยการหมั่นดูแลรักษาความสะอาดภายในช่องปากอย่างเหมาะสม เพียงเริ่มต้นจากการแปรงฟันวันละ 2 ครั้ง ในตอนเช้าและก่อนนอน โดยให้แปรงครั้งละอย่างน้อย 2 นาที แต่ไม่ควรแปรงฟันแรงเกินไป เพราะอาจทำให้มีปัญหาบริเวณเหงือกหรือเสียวฟัน และควรใช้ไหมขัดฟันทำความสะอาดตามซอกฟันเพิ่มเติม

อีกสิ่งที่ขาดไปไม่ได้และควรใส่ใจในการเลือกซื้อก็คือยาสีฟัน ผู้ใช้ควรเลือกยาสีฟันที่มีส่วนผสมของฟลูออไรด์ (Fluoride) เพราะจะช่วยป้องกันฟันผุและเสริมสร้างฟันให้แข็งแรง ปริมาณฟลูออไรด์ที่แนะนำจะอยู่ที่ 1,000–1,500 ส่วนในล้านส่วน (ppm) ส่วนปริมาณยาสีฟันที่ใช้จะขึ้นอยู่กับช่วงอายุของผู้ใช้ จึงควรอ่านฉลากบรรจุภัณฑ์ก่อนเสมอ

นอกจากฟลูออไรด์แล้ว ยาสีฟันบางยี่ห้อยังมีส่วนผสมอื่น ๆ ที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพช่องปากและฟันเข้าไปด้วย เพื่อช่วยให้เราดูแลสุขภาพช่องปากได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น ยกตัวอย่างเช่น

สมุนไพรที่อุดมด้วยพรีไบโอติก เช่น สารสกัดจากใบโมโรเฮยะที่มีการศึกษาพบว่าช่วยปรับสมดุลของแบคทีเรีย โดยเพิ่มการเจริญเติบโตของแบคทีเรียชนิดดี หากเป็นยาสีฟันสมุนไพรสูตรเข้มข้นควรใช้ในปริมาณน้อยหรือตามฉลากแนะนำ ซึ่งการใช้เพียงนิดเดียวก็ช่วยให้ปากสะอาดได้แล้ว บางสูตรยังมีกลิ่นของสมุนไพรเข้มข้น และปราศจากความเผ็ดแสบในปากหลังแปรงฟันด้วย
เกลือชนิดเข้มข้นสูง (Hypertonic Salt) อาจมีส่วนช่วยลดการสะสมของแบคทีเรียและคราบพลัคภายในช่องปาก ทำให้ปัญหาเกี่ยวกับกลิ่นปากและฟันผุลดลง
สารขัดผิวฟันมีคุณสมบัติช่วยขัดคราบสกปรกที่เกาะอยู่บนผิวฟันให้หลุดออกไปได้ มักพบในยาสีฟันสูตรฟันขาวที่หลายคนอาจเข้าใจผิดว่าใช้สารฟอกขาวเป็นตัวฟอกฟัน

นอกจากนี้ การเลือกใช้ยาสีฟันสูตรต่าง ๆ ควรอ่านส่วนผสมและเลือกผลิตภัณฑ์ที่มีคุณภาพ น่าเชื่อถือ และผ่านมาตรฐานจากสํานักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) เพื่อป้องกันผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นได้ โดยเฉพาะผู้ที่มีโรคประจำตัว แพ้สมุนไพร หรือสารบางชนิดในยาสีฟัน

การดูแลช่องปากให้มีสุขภาพดีอยู่เสมอยังรวมไปถึงการปรับพฤติกรรมการรับประทานอาหารและการใช้ชีวิตด้วย ไม่ว่าจะเป็นหลีกเลี่ยงอาหารที่มีน้ำตาลสูง ไม่ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ งดสูบบุหรี่ และเข้ารับการตรวจสุขภาพช่องปากกับทันตแพทย์ทุก 6 เดือน

หากพบสัญญาณของปัญหาสุขภาพภายในช่องปาก เช่น เลือดออกตามไรฟัน ฟันผุ มีกลิ่นปากเรื้อรัง เหงือกร่น มีแผลในปากที่ไม่ยอมหายไป ปวดฟัน หรือมีอาการบวมบริเวณกราม ควรไปพบทันตแพทย์ตั้งแต่เนิ่น ๆ เพื่อรับการรักษาที่เหมาะสม

เขียนโดย กองบรรณาธิการ POBPAD
อัพเดทล่าสุด 14 พฤศจิกายน 2565
ตรวจสอบความถูกต้องโดย พญ. กิติยา สันติพาณิชย์วงศ์

เอกสารอ้างอิง

Lee, et al. (2021). Characterization, prebiotic and immune-enhancing activities of rhamnogalacturonan-I-rich polysaccharide fraction from molokhia leaves. International journal of biological macromolecules, 175, pp. 443–450.
Nanavati, et al. (2021). Effect of Probiotics and Prebiotics on Oral Health. Dental Journal of Advance Studies 2021, 9(1), pp. 1–6.
Rastogi, et al. (2011). Probiotics and oral health. National journal of maxillofacial surgery, 2(1), pp. 6–9.
กระทรวงสาธารณสุข (2022). กองส่งเสริมความรอบรู้และสื่อสารสุขภาพ กรมอนามัย. กรมอนามัย แนะใช้ยาสีฟันผสมฟลูออไรด์พอดีตามช่วงวัย ไม่มีอันตราย ป้องกันฟันผุ.
มหาวิทยาลัยมหิดล (2022). คณะทันตแพทยศาสตร์. มหาวิทยาลัยมหิดล พัฒนางานวิจัยสู่… สิรินเด้นท์ ยาสีฟันสมุนไพรน้ำมันมะพร้าว มีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อแบคทีเรียและเชื้อราในช่องปากที่ก่อให้เกิดฟันผุ เหงือกอักเสบ ลดกลิ่นปาก และลดอาการปากแห้ง ช่วยดูแลสุขภาพของช่องปากได้อย่างมีประสิทธิภาพ เฉลิมพระเกียรติเนื่องในโอกาสวันคล้ายวันพระราชสมภพ (วันที่ ๒ เมษายน ๒๕๖๕) สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี.
มหาวิทยาลัยมหิดล (2021). คณะทันตแพทยศาสตร์. การแปรงฟันถูกวิธี.
นราวัลลภ์ เชี่ยววิทย์. มหาวิทยาลัยมหิดล (2020). งานทันตกรรม โรงพยาบาลศิริราช คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล. ฟลูออไรด์.
สุธารัตน์ ชัยเฉลิมศักดิ์. มหาวิทยาลัยมหิดล (2017). โรงพยาบาลทันตกรรมมหาจักรีสิรินธร คณะทันตแพทยศาสตร์. เสียวฟัน.
Harvard T.H. Chan School of Public Health. The Microbiome.
Cleveland Clinic (2022). Oral Hygiene.
Cleveland Clinic (2020). Dental Plaque.
Cleveland Clinic (2020). Probiotics.
Grangerland Dental. Can I Use Salt to Brush My Teeth?.
Mayo Clinic (2021). Oral Health: A Window to Your Overall Health.
Mayo Clinic (2021). Prebiotics, Probiotics and Your Health.
Drugs (2022). Moroheiya Leaf.
Lewis, S. Healthline (2020). Probiotics and Prebiotics: What’s the Difference?.
Lin, S. Verywell Health (2022). Make Your Own Salt Water Rinse.
Brown, S. WebMD (2022). Can Probiotics Help With Gum Disease?.
Mikstas, Ch. WebMD (2022). What Are Probiotics?.
Parker, H. WebMD (2021). Weighing Your Toothpaste Options.