มอร์ฟีนเป็นยาแก้ปวดชนิดรุนแรงที่ส่งผลต่อระบบประสาทส่วนกลาง ทำให้อาการปวดลดลง โดยทางการแพทย์จะนำมาใช้เพื่อรักษาอาการปวดหลังการผ่าตัด อาการปวดจากโรคมะเร็ง และอาจใช้ในการรักษาอาการอื่น ๆ ตามดุลยพินิจของแพทย์
มอร์ฟีนเป็นยาในกลุ่มโอปิออยด์และจัดอยู่ในกลุ่มยาแก้ปวดชนิดเสพติด (Narcotic Analgesics) จึงเป็นยาที่ต้องใช้ตามใบสั่งแพทย์เท่านั้น รูปแบบของยาอาจมาในรูปแบบยาเม็ด ยาแคปซูล ยาเม็ดละลายน้ำ ยาน้ำ ยาเหน็บ หรือยาฉีดที่ต้องได้รับการฉีดภายใต้การดูแลของแพทย์
มอร์ฟีนกับการรักษาโรค
ในทางการแพทย์มีการใช้มอร์ฟีนเพื่อรักษาอาการปวดจากโรคต่าง ๆ อย่างแพร่หลาย โดยจากการศึกษาพบว่ามอร์ฟีนมีประโยชน์อย่างมากในการดูแลผู้ป่วยที่ต้องประคับประคองอาการหรือผู้ป่วยระยะสุดท้าย ผู้ป่วยโรคมะเร็งที่อยู่ระหว่างการรักษาและผู้ป่วยโรคเม็ดเลือดแดงรูปเคียวที่มีอาการปวดจากการอุดตันของเส้นเลือด
นอกจากนี้ แพทย์อาจนำมอร์ฟีนมาใช้กับผู้ป่วยฉุกเฉินที่มีอาการปวดกล้ามเนื้อและโครงกระดูก เจ็บหน้าอก ปวดท้อง ข้ออักเสบ และอาการปวดหัวที่ไม่ตอบสนองต่อทั้งตัวยาหลักและรองด้วย บางครั้งยาชนิดนี้อาจนำมาใช้กับผู้ป่วยโรคอื่นนอกเหนือข้อบ่งใช้ในเอกสารกำกับยา ซึ่งจำเป็นต้องได้รับการพิจารณาและควบคุมปริมาณยาจากแพทย์เพื่อป้องกันผลข้างเคียง
ผลข้างเคียงจากการใช้มอร์ฟีน
การใช้มอร์ฟีนในการรักษาโรคอาจเสี่ยงต่อผลข้างเคียงได้ โดยผลข้างเคียงที่รุนแรงมักพบในผู้สูงอายุ ผู้ป่วยภาวะขาดสารอาหาร หรือผู้ที่มีร่างกายอ่อนเพลีย ตัวอย่างผลข้างเคียงจากการใช้ยาที่พบได้ เช่น ง่วงซึม เวียนหัว อ่อนเพลีย คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ท้องผูก มีเหงื่อออกมาก รู้สึกมีความสุขหรือเศร้าอย่างรุนแรง เป็นต้น ในบางกรณี ผู้ป่วยบางรายอาจได้รับมอร์ฟีนต่อเนื่องแม้ว่าจะเกิดผลข้างเคียงจากการใช้ยาหากแพทย์พบว่าประโยชน์ด้านการบรรเทาความเจ็บปวดมีมากกว่าผลข้างเคียงที่เกิดขึ้น
ในกรณีที่เกิดอาการผิดปกติหลังการใช้ยา โดยเฉพาะอาการลมพิษ หายใจลำบาก บวมบริเวณใบหน้า ริมฝีปาก ลิ้นหรือคอ ซึ่งเป็นอาการแพ้ยา ควรรีบนำตัวผู้ป่วยส่งห้องฉุกเฉิน และควรพบแพทย์โดยเร็วที่สุดหากมีอาการต่อไปนี้
- อัตราการเต้นของหัวใจเปลี่ยนไปจากปกติ เจ็บหน้าอก
- หายใจแผ่ว ตื้นหรือมีเสียง และอาจมีอาการหยุดหายใจขณะนอนหลับ
- ง่วงซึมอย่างรุนแรง รู้สึกคล้ายจะหมดสติ
- คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร
- เวียนหัว รู้สึกอ่อนแรงหรือเหนื่อยล้ามากขึ้น
ทั้งนี้ ผู้ป่วยควรใช้ยาตามคำสั่งแพทย์อย่างเคร่งครัด เพราะการใช้ยาเกินขนาดอาจส่งผลให้กล้ามเนื้ออ่อนแรง อัตราการเต้นของหัวใจช้าลง ง่วงซึมอย่างรุนแรง ม่านตาหดเล็กเท่ารูเข็ม ผิวเย็นชื้น หายใจช้า อยู่ในภาวะโคม่าหรืออาจรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้ โดยเฉพาะเด็ก ผู้สูงอายุหรือผู้ที่ใช้ยาโดยไม่มีคำสั่งจากแพทย์
ข้อควรระวังในการใช้มอร์ฟีน
มอร์ฟีนเป็นยาที่ใช้ได้กับผู้ป่วยทุกช่วงอายุ แต่ไม่เหมาะกับผู้ที่มีอาการหอบหืดอย่างรุนแรง มีปัญหาด้านการหายใจ กระเพาะอาหารหรือลำไส้อุดตัน หรือผู้ที่กำลังตั้งครรภ์ ดังนั้น ผู้ป่วยควรแจ้งให้แพทย์ทราบก่อนการใช้ยาหากเคยได้รับบาดเจ็บบริเวณศีรษะ เคยมีอาการแพ้มอร์ฟีนหรือยาชนิดอื่น ๆ มีประวัติเป็นเนื้องอกในสมอง ชัก มีปัญหาด้านการหายใจ ระดับฮอร์โมนไทรอยด์ต่ำ ตับหรือไตมีปัญหา ต่อมลูกหมากโต ติดสุราหรือสารเสพติด มีอาการป่วยทางจิต หรือความดันโลหิตต่ำ รวมถึงผู้ที่วางแผนจะตั้งครรภ์ กำลังตั้งครรภ์หรือกำลังให้นมบุตรควรแจ้งให้แพทย์ทราบด้วยเช่นกัน
อย่างไรก็ตาม แม้ว่าผู้ป่วยสามารถใช้มอร์ฟีนได้โดยไม่ก่อให้เกิดผลข้างเคียงที่รุนแรงได้ แต่การใช้มอร์ฟีนติดต่อกันเป็นเวลานานอาจทำให้เกิดอาการเสพติดได้ โดยเฉพาะมอร์ฟีนในรูปแบบเม็ดหรือแคปซูลที่จะออกฤทธิ์อย่างช้า ๆ หากผู้ป่วยบด ทำให้แตก เคี้ยวหรือดูดอาจทำให้ปริมาณยาเข้าสู่ร่างกายทั้งหมดในครั้งเดียว ซึ่งอาจเสี่ยงต่อการเสียชีวิตเนื่องจากการใช้ยาเกินขนาด ผู้ป่วยจึงควรปฏิบัติตามคำแนะนำในการใช้ยาของแพทย์อย่างเคร่งครัด
