ข้ทับระดู เป็นคำที่ใช้เรียกอาการป่วยของผู้หญิงในช่วงมีประจำเดือน ซึ่งคล้ายคลึงกับกลุ่มอาการก่อนมีประจำเดือน (Premenstrual Syndrome: PMS) สามารถเป็นได้ทั้งอาการทางร่างกายและอาการทางจิตใจ เช่น มีไข้ หนาวสั่น เจ็บเต้านม เจ็บคอ ปวดเมื่อยตามตัว ท้องอืด อ่อนเพลีย หรืออารมณ์แปรปรวน
กลุ่มอาการก่อนมีประจำเดือน (PMS) มักเกิดขึ้นในช่วงประมาณ 2–3 วัน หรือ 2 สัปดาห์ก่อนมีประจำเดือน อาการไข้ทับระดูก็มักจะเกิดขึ้นในช่วงเวลานี้เช่นกัน แต่อาจมีอาการที่รุนแรงกว่ากลุ่มอาการก่อนมีประจำเดือนทั่วไป และสามารถส่งผลกระทบต่อร่างกายได้มากกว่าด้วย
ไข้ทับระดู เกิดจากอะไร
ไข้ทับระดูอาจมีสาเหตุมาจากการเปลี่ยนแปลงของระดับฮอร์โมนในร่างกาย โดยในช่วงตกไข่ระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนจะลดต่ำลงและระดับของพรอสตาแกลนดินจะเพิ่มสูงขึ้น ซึ่งพรอสตาแกลนดินเป็นสารชนิดหนึ่งที่มีคุณสมบัติคล้ายกับฮอร์โมน เมื่อสารชนิดนี้เพิ่มสูงจะทำให้มดลูกเกิดการบีบตัวจนเกิดอาการปวดเกร็งในช่องท้อง รวมถึงอาจส่งผลให้เกิดอาการคลื่นไส้ ท้องเสีย หรือเป็นไข้ตามมาด้วย
นอกจากนี้ การลดลงของระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนในร่างกายอาจทำให้เกิดอาการอ่อนเพลีย ไม่มีแรง อารมณ์แปรปรวน จนรู้สึกเหมือนเป็นไข้หวัดจริง ๆ รวมถึงการเปลี่ยนแปลงของระดับฮอร์โมนอาจส่งผลต่อสารเคมีในสมองอย่างสารเซโรโทนิน ทำให้ในบางคนเกิดความเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ เช่น รู้สึกอยากอาหารเพิ่มขึ้น เกิดปัญหาเกี่ยวกับการนอนหลับ หรือเกิดภาวะซึมเศร้าได้เช่นกัน
อย่างไรก็ตาม ในบางกรณีไข้ทับระดูอาจเป็นสัญญาณของโรคอื่น ๆ ที่ร้ายแรงกว่า เช่น เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ หรือกลุ่มอาการถุงน้ำจำนวนมากในรังไข่ (PCOS) หากสงสัยว่าอาการไข้ทับระดูที่เป็นอาจมีสาเหตุมาจากภาวะทางสุขภาพที่ผิดปกติ ควรไปพบแพทย์เพื่อรับการตรวจวินิจฉัย
อาการที่อาจเป็นสัญญาณของไข้ทับระดู
อาการของไข้ทับระดูอาจแตกต่างกันออกไปในผู้ป่วยแต่ละคน ซึ่งโดยส่วนใหญ่มักไม่มีอาการรุนแรงมาก และอาการสามารถหายไปได้เองเมื่อเริ่มมีประจำเดือนหรือไม่กี่วันหลังจากมีประจำเดือน แต่ในบางคนก็อาจเกิดอาการรุนแรงจนส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจำวันได้เช่นกัน
อาการของไข้ทับระดูที่สามารถพบได้บ่อย มีดังนี้
- มีไข้ หรือหนาวสั่น
- ไอ เจ็บคอ น้ำมูกไหล
- คลื่นไส้ วิงเวียนศีรษะ
- มีอาการปวดเกร็งในช่องท้อง
- ปวดหลัง ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ หรือปวดข้อต่อ
- ท้องอืด ท้องผูก หรือท้องเสีย
- เหนื่อยล้า อ่อนเพลีย ไม่มีแรง
- รู้สึกคับแน่นบริเวณเต้านม เมื่อกดแล้วเจ็บ
- เกิดปัญหาเกี่ยวกับการนอนหลับ เช่น นอนไม่หลับ
ผู้ที่เป็นไข้ทับระดูส่วนใหญ่จะสามารถดูแลตัวเองง่าย ๆ ได้ที่บ้านด้วยการรับประทานยาแก้ปวดทั่วไป ประคบร้อนบริเวณท้องน้อยที่เกิดอาการปวด รับประทานอาหารเสริมซึ่งอาจช่วยลดอาการไข้ทับระดูได้ เช่น แคลเซียม วิตามินบี 6 โดยปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนรับประทาน
รวมถึงควรปรับเปลี่ยนพฤติกรรมบางอย่าง เช่น ดูแลสุขอนามัยโดยการเปลี่ยนผ้าอนามัยบ่อย ๆ ในระหว่างมีประจำเดือน รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ดื่มน้ำเปล่าอย่างเพียงพอ ออกกำลังกายสม่ำเสมอ และพักผ่อนให้เพียงพอด้วย
อย่างไรก็ตาม หากมีอาการรุนแรงจนรบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน หรือมีอาการผิดปกติอื่น ๆ เกิดขึ้น เช่น ประจำเดือนมามาก ประจำเดือนมาไม่ปกติ รู้สึกเจ็บปวดขณะมีเพศสัมพันธ์ หรือน้ำหนักลดโดยไม่ทราบสาเหตุ ควรไปพบแพทย์เพื่อรับการรักษาอย่างเหมาะสม
