ลืมกินยาคุม1วันมักทำให้หลายคนกังวลเกี่ยวกับประสิทธิภาพของการคุมกำเนิด และความเสี่ยงของการตั้งครรภ์ ไม่ว่าการลืมกินยาคุม1วันจะเกิดขึ้นจากความยุ่งในชีวิตประจำวัน การลืมกินยาคุมแผงใหม่ หรือสาเหตุใดก็ตาม การทราบข้อมูลที่ถูกต้องว่าควรทำอย่างไรเมื่อลืมกินยาคุม1วัน อาจยังช่วยป้องกันการตั้งครรภ์ได้ดี และลดความกังวลได้
ยาเม็ดคุมกำเนิด (Birth Control Pills) คือยาเม็ดที่ประกอบด้วยฮอร์โมนที่ช่วยป้องกันการตั้งครรภ์ ซึ่งจะมีประสิทธิภาพการป้องกันสูงสุดเมื่อกินยาคุมต่อเนื่องกันทุกวัน หากลืมกินยาคุม 1 วันหรือนานกว่านั้น ประสิทธิภาพของตัวยาในการป้องกันการตั้งครรภ์จะลดลง ซึ่งวิธีรับมือที่ควรทำหลังลืมกินยาคุม 1 วันจะขึ้นอยู่กับประเภทของยาและระยะเวลาที่ลืมกินยาคุม
สิ่งที่ควรทำเมื่อลืมกินยาคุม1วัน
หากลืมกินยาคุม1วัน ควรทราบก่อนว่ายาคุมกำเนิดที่กินอยู่เป็นยาคุมประเภทใด เป็นชนิดฮอร์โมนรวมหรือฮอร์โมนเดี่ยว ซึ่งมีข้อควรปฏิบัติต่างกัน ดังนี้
ยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม (Combination Pills)
ยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวมเป็นยาคุมที่ประกอบด้วยฮอร์โมน 2 ชนิดใน 1 เม็ดยา คือเอสโตรเจนและโปรเจสติน โดยมักมีจำนวนเม็ดยาแผงละ 21 หรือ 28 เม็ด โดยอาจเป็นเม็ดยาที่มีฮอร์โมนทั้งแผง หรือบางแผงมีทั้งเม็ดยาฮอร์โมนและเม็ดยาที่ไม่มีฮอร์โมน
หากลืมกินยาคุม1วันและเป็นยาคุมชนิดฮอร์โมนรวม ให้สังเกตว่าเม็ดที่ลืมกินเป็นเม็ดที่มีฮอร์โมนหรือไม่ โดยเม็ดยาฮอร์โมนจะมีจำนวน 21 หรือ 24 เม็ด ส่วนเม็ดยาที่ไม่มีฮอร์โมนอาจมีเพียง 4 หรือ 7 เม็ด ซึ่งจะอยู่แถวสุดท้ายของแผงยา หรืออาจสังเกตจากสีของเม็ดยา โดยเม็ดยาทัั้ง 2 ประเภทจะมีสีที่แตกต่างกัน
กรณีลืมกินยาคุม 1 วัน ซึ่งมีระยะเวลาที่ลืมกินอยู่ในช่วง 24–48 ชั่วโมงนับจากการกินยาคุมเม็ดก่อนหน้า และเป็นเม็ดยาที่มีฮอร์โมน ให้กินยาคุมเม็ดที่ลืมกินทันทีที่นึกได้ และกินเม็ดต่อไปตามเวลาปกติ ซึ่งอาจจะต้องกินยาคุม 2 เม็ดในวันเดียวกัน หากนึกได้ในเวลาที่ต้องกินยาเม็ดต่อไป
กรณีที่ลืมกินยาคุมเม็ดที่ไม่มีฮอร์โมน การลืมกินยาคุม1วันจะไม่ส่งผลต่อประสิทธิภาพการคุมกำเนิด สามารถแกะยาคุมเม็ดดังกล่าวทิ้งไป และกินเม็ดต่อไปตามเวลาปกติ
ยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนเดี่ยว (Progestin-only Pills)
กรณีลืมกินยาคุม1วัน โดยที่เป็นยาคุมชนิดฮอร์โมนเดี่ยว นั่นคือมีฮอร์โมนโปรเจสตินชนิดเดียว จะมีวิธีกินยาต่างจากการลืมกินยาคุมชนิดฮอร์โมนรวม
ยาคุมชนิดนี้ควรกินในเวลาเดียวกันทุกวันอย่างเคร่งครัด หากลืมกินยาคุม 1 วัน แต่นึกได้ภายใน 3 ชั่วโมงนับจากเวลาที่กินปกติ จะยังไม่นับว่าขาดยาเม็ดนั้นและไม่เสี่ยงต่อการตั้งครรภ์ ให้กินยาเม็ดของวันดังกล่าวตามปกติ
แต่หากนึกได้เกิน 3 ชั่วโมงจากเวลาปกติที่กินเป็นประจำ จะถือว่าเสี่ยงต่อการตั้งครรภ์ โดยให้กินเม็ดที่ลืมทันทีที่นึกได้ ซึ่งอาจจำเป็นต้องกินยาคุมกำเนิด 2 เม็ดภายในวันเดียว และกินยาคุมเม็ดถัดไปตามเวลาปกติ และให้หลีกเลี่ยงการมีเพศสัมพันธ์ หรือใช้วิธีคุมกำเนิดอื่น ๆ เป็นเวลา 2 วันหลังจากกินยาคุมเม็ดที่ลืมกิน
ความเสี่ยงของการตั้งครรภ์เมื่อลืมกินยาคุม1วัน
คนที่ลืมกินยาคุม1วันมักสงสัยว่า การลืมกินยาคุมเพียงวันเดียวจะทำให้ตั้งครรภ์ได้หรือไม่ ซึ่งคำตอบจะแตกต่างกันตามชนิดของยาคุมที่กิน ได้แก่
ยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม
การลืมกินยาคุม1วัน ซึ่งเป็นยาคุมฮอร์โมนรวม ในช่วงเลย 24 ชั่วโมงแต่ยังไม่ถึง 48 ชั่วโมง จะนับว่ายังไม่เสี่ยงต่อการตั้งครรภ์ จึงยังไม่จำเป็นต้องคุมกำเนิดด้วยวิธีอื่นร่วมด้วย แต่หากลืมกินยาคุม 1 วันในช่วงสัปดาห์แรกของการกินยาคุมแผงดังกล่าว ควรจะใช้วิธีการคุมกำเนิดอย่างอื่นร่วมด้วย เช่น การใช้ถุงยางอนามัย เนื่องจากเป็นช่วงที่เสี่ยงต่อการตั้งครรภ์
ส่วนการลืมกินยาคุม 1 วัน ที่เป็นเม็ดยาที่ไม่มีฮอร์โมน จะไม่เพิ่มความเสี่ยงของการตั้งครรภ์ เพราะเป็นยาที่ช่วยเตือนความจำให้กินยาทุกวัน
ยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนเดี่ยว
หากลืมกินยาคุม1วัน ซึ่งเป็นยาคุมฮอร์โมนเดี่ยว ระยะเวลาของการลืมกินยาจะมีผลต่อการป้องกันการตั้งครรภ์ หากลืมกินยาคุมนานกว่า 3 ชั่วโมงขึ้นไปจากเวลาปกติที่กิน จะเสี่ยงต่อตั้งครรภ์มากขึ้น
จึงควรหลีกเลี่ยงการมีเพศสัมพันธ์ หรือใช้วิธีคุมกำเนิดอื่น เช่น ใส่ถุงยางอนามัย จนกว่าจะกินยาคุมชนิดฮอร์โมนเดี่ยวต่อเนื่องกันได้ 2 วัน เนื่องจากยาคุมชนิดนี้จะใช้เวลาสร้างมูกที่ปากมดลูก 2 วัน ซึ่งช่วยป้องกันไม่ให้อสุจิเข้าไปปฏิสนธิกับไข่นั่นเอง
หากมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ได้ป้องกันก่อนนึกได้ว่าลืมกินยาคุม ควรปรึกษาเภสัชกรเพื่อใช้วิธีคุมกำเนิดฉุกเฉิน เช่น กินยาคุมฉุกเฉิน หรือใช้ห่วงอนามัยสำหรับคุมกำเนิดฉุกเฉิน
การกินยาคุมกำเนิดให้มีประสิทธิภาพสูงสุดคือ การกินยาคุมกำเนิดในเวลาเดียวกันทุกวัน การลืมกินยาคุม1วันหรือนานกว่านั้น อาจเพิ่มความเสี่ยงของการตั้งครรภ์ได้ หากลืมกินยาคุมบ่อย ๆ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อใช้วิธีคุมกำเนิดอื่นที่ป้องกันได้ยาวนานกว่าการกินยาคุมชนิดเม็ด เช่น การฉีดหรือการฝังยาคุมกำเนิด เป็นต้น
