หายใจไม่ทั่วท้อง (Dyspnea) เป็นอาการที่หายใจไม่อิ่ม หายใจไม่ทั่วปอด หายใจหอบและอาจทำให้พูดติดขัด หากมีอาการรุนแรงอาจมีอาการอื่น ๆ เพิ่มเติม เช่น ตัวซีด เหงื่อไหล นิ้วหรือปากเปลี่ยนเป็นสีเขียวหรือน้ำเงิน โดยสาเหตุของการหายใจไม่ทั่วท้องอาจเกิดได้จากหลายสาเหตุ รวมไปถึงปัญหาสุขภาพบางอย่าง เช่น โรคที่เกี่ยวข้องกับปอดและหัวใจ
หายใจไม่ทั่วท้องแบ่งออกเป็นชนิดฉับพลันและชนิดเรื้อรัง ซึ่งชนิดฉับพลันอาจหายใจไม่ทั่วท้องนานเป็นชั่วโมงหรือเป็นวัน ในขณะที่ชนิดเรื้อรังอาจมีอาการนานเป็นสัปดาห์หรือมากกว่านั้น ทั้งนี้ ผู้ที่มีปัจจัยต่าง ๆ เช่น ผู้ที่สูบบุหรี่ ผู้ป่วยมะเร็งปอด และผู้ที่ต้องสูดดมฝุ่นหรือสารเคมีที่ระคายเคืองปอดเป็นประจำ อาจมีโอกาสเสี่ยงในการเกิดอาการหายใจไม่ทั่วท้องเพิ่มขึ้น
สาเหตุของอาการหายใจไม่ทั่วท้อง
หายใจไม่ทั่วท้องอาจเกิดจากปอดและหัวใจทำงานผิดปกติ โดยปกติแล้ว ปอดและหัวใจมักทำงานร่วมกันเพื่อรับออกซิเจนเข้าสู่ร่างกายและขับคาร์บอนไดออกไซด์ออกจากร่างกาย หากอวัยวะอย่างใดอย่างหนึ่งทำงานผิดปกติ ร่างกายอาจมีออกซิเจนน้อยลงหรือมีคาร์บอนไดออกไซด์เพิ่มขึ้น ส่งผลให้ต้องหายใจมากยิ่งขึ้นเพื่อรับออกซิเจนเข้าสู่ร่างกายและขับคาร์บอนไดออกไซด์ออกจากร่างกาย
โดยอาการหายใจไม่ทั่วท้องอาจเกิดขึ้นชั่วคราว เนื่องจากสาเหตุต่าง ๆ เช่น การสำลักอาหาร การออกกำลังกายอย่างหนักหน่วง การอยู่ในพื้นที่ที่มีอากาศร้อน อากาศไม่ถ่ายเท หรืออยู่บนที่สูง และอาจเกิดจากโรคต่าง ๆ เช่น
- โรคเกี่ยวกับปอด เช่น หืด ปอดรั่ว ปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) พังผืดที่ปอด ปอดอักเสบ ภาวะลิ่มเลือดอุดตันในปอด มะเร็งปอด และโรคติดเชื้อทางเดินหายใจ เช่น หลอดลมอักเสบ
- โรคเกี่ยวกับหัวใจ เช่น หัวใจวาย หัวใจล้มเหลว หัวใจเต้นผิดจังหวะ และกล้ามเนื้อหัวใจผิดปกติ
- โรควิตกกังวล อยู่ในสภาวะช็อก หรือตกอยู่ในอาการที่รู้สึกกลัวหรือไม่สบายใจอย่างมาก (Panic)
- ภาวะแทรกซ้อนของโรคเบาหวาน เช่น น้ำตาลในเลือดต่ำ และภาวะเลือดเป็นกรดร่วมกับน้ำตาลในเลือดสูง (DKA)
- ภาวะติดเชื้อในกระแสเลือด (Sepsis)
- ภาวะโลหิตจาง (Anemia)
- ภาวะเลือดเป็นกรด (Acidosis) และภาวะเลือดเป็นด่าง (Alkalosis)
นอกจากนี้ หายใจไม่ทั่วท้องอาจเกิดจากการได้รับบาดเจ็บบริเวณหน้าอกหรือกระดูกซี่โครง การตั้งครรภ์ และยาบางชนิด เช่น กลุ่มยาสแตติน (Statins) และกลุ่มยาเบต้า บล็อกเกอร์ (Beta-blockers)
หายใจไม่ทั่วท้อง กับสัญญาณที่ควรไปพบแพทย์
หายใจไม่ทั่วท้องเป็นอาการที่ไม่ควรมองข้าม เพราะอาจเป็นสัญญาณของโรคหรืออาการบางอย่างที่เป็นอันตราย ดังนั้น ควรไปพบแพทย์หากอาการหายใจไม่ทั่วท้องรุนแรงขึ้นหรือมีอาการอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น
- มีไข้สูง หนาวสั่นและไอ
- หายใจลำบากหรือหายใจไม่ออกเฉียบพลัน
- เจ็บหน้าอกและหัวใจเต้นแรงหรือเต้นผิดจังหวะ
- เท้าและข้อเท้าบวม
- หายใจมีเสียงหวีด
- ผิว ปาก หรือนิ้วมือเปลี่ยนเป็นสีเขียวหรือน้ำเงินจากการได้รับออกซิเจนไม่เพียงพอ
โดยแพทย์อาจรักษาอาการหายใจไม่ทั่วท้องโดยการใช้ออกซิเจนบำบัด ยารักษาตามสาเหตุของอาการหายใจไม่ทั่วท้อง และในบางกรณีอาจใช้การผ่าตัดเพื่อรักษาอาการนี้ อย่างไรก็ตาม การลดความเสี่ยงในการเกิดอาการหายใจไม่ทั่วท้องอาจทำได้ ดังนี้ งดสูบบุหรี่ หลีกเลี่ยงการสูดดมฝุ่นและสารเคมี รักษาน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ และออกกำลังกายเพื่อให้ปอดและหัวใจแข็งแรง
