อาการถอนยา (Withdrawal Symptom) เป็นผลจากการหยุดใช้หรือลดการใช้สารบางชนิดที่ใช้มาเป็นระยะเวลาหนึ่งอย่างกะทันหันหรือหักดิบ เช่น ยาเสพติด ยารักษาโรคบางชนิด หรือเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ซึ่งอาการถอนยานั้นอาจก่อให้เกิดอาการทางกายและทางจิตใจ โดยเฉพาะหากเราหยุดใช้แบบผิดวิธี
หลายคนอาจไม่ทราบว่า หากเราได้ใช้หรือได้รับสารบางชนิดหรือยาเสพติดเข้าสู่ร่างกายติดต่อกันเป็นประจำ ร่างกายคนเราอาจจะเริ่มทนหรือชินต่อสารนั้น และจะต้องเพิ่มปริมาณการใช้สารมากขึ้น บางคนอาจถึงขั้นต้องพึ่งพาสารนั้น หรือหากขาดสารไปก็อาจเกิดอาการถอนยาตามมา จึงไม่แปลกที่หลายคนจะทนไม่ไหวและกลับไปใช้สารนั้นซ้ำ
อาการถอนยามีอะไรบ้าง
มีสารหลายชนิดที่สามารถก่อให้เกิดอาการถอนยา เช่น สารเสพติดอย่างยาบ้าหรือเฮโรอีน ยารักษาโรคซึมเศร้า ยาเบนโซไดอะซีปีน (Benzodiazepines) พืชบางชนิดอย่างกัญชาหรือใบกระท่อม ยาแก้ปวดกลุ่มโอปิออยด์ (Opioids) อย่างยาออกซิโคโดน (Oxycodone) ยาเมทาโดน (Methadone) หรือยามอร์ฟีน (Morphine) เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ สารนิโคตินในบุหรี่ รวมถึงสารคาเฟอีนในกาแฟ
ฉะนั้น อาการถอนยาในแต่ละคนจะต่างกันออกไปตามชนิดของสารและปริมาณของสารที่เข้าสู่ร่างกาย โดยตัวอย่างอาการถอนยาที่มักพบได้ เช่น
- มีการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ เช่น หงุดหงิด กระวนกระวาย ซึมเศร้า วิตกกังวล สับสน
- เบื่ออาหาร หรืออยากอาหารมากผิดปกติ
- ตัวสั่น มือสั่น มีเหงื่อออกมาก
- คัดจมูก น้ำมูกไหล
- เหนื่อยล้า
- คลื่นไส้ อาเจียน
- ปวดกล้ามเนื้อ ปวดศีรษะ
- มีปัญหาในการนอนหลับ
ผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการรุนแรง เช่น หลอน ชัก หรือเพ้อ (Delirium) ซึ่งหากพบอาการดังกล่าว ควรพาผู้ป่วยไปพบแพทย์โดยด่วน
อย่างไรก็ตาม อาการถอนยาจากสารบางชนิดอย่างคาเฟอีนมักไม่รุนแรง และไม่จำเป็นต้องเข้ารับการรักษา เพียงพยายามอดทน ร่วมกับรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ดื่มน้ำให้มาก หมั่นออกกำลังกาย หรือใช้ยาตามอาการตามคำแนะนำของเภสัชกร เช่น ยาแก้ปวดหรือยาแก้ท้องเสีย ซึ่งอาจช่วยให้ก้าวผ่านความทรมานจากอาการต่าง ๆ ได้
สำหรับผู้ป่วยที่มีอาการถอนยาจากยารักษาโรค ยาเสพติด หรือแอลกอฮอล์ จำเป็นต้องไปปรึกษาแพทย์เพื่อรับการรักษาที่ถูกต้อง
อาการถอนยาเป็นได้นานแค่ไหน
คนที่หยุดใช้สารมักมีอาการถอนยารุนแรงประมาณ 3–5 วัน แต่บางรายอาจมีอาการอยู่หลายวันไปจนถึงหลายสัปดาห์ ขึ้นอยู่กับชนิดของสาร ระยะเวลาและความถี่ที่ใช้สาร รวมถึงปริมาณของสารที่เข้าสู่ร่างกายของแต่ละคน เช่น
- อาการถอนยาจากการหยุดแอลกอฮอล์อาจคงอยู่ประมาณ 5–7 วัน แต่ไม่ใช่ทุกคนที่หยุดดื่มแอลกอฮอล์แล้วจะมีอาการทางกายเสมอไป
- อาการถอนยาจากยาในกลุ่มเบนโซไดอะซีปีน อย่างยาอัลปราโซแลม (Alprazolam) อาจนานถึง 2–3 วันไปจนถึงหลายสัปดาห์
- อาการถอนยาจากเฮโรอีนอาจคงอยู่นาน 4–10 วัน
- อาการถอนยากลุ่มโอปิออยด์อาจกินเวลา 5–10 วัน และหากเป็นยาชนิดออกฤทธิ์นานอาจส่งผลให้มีอาการถึง 14 วันหรือนานกว่านั้น เช่น อาการถอนยาเมทาโดนอาจคงอยู่นานกว่า 10 วัน
ข้อควรรู้ก่อนหยุดใช้ยาหรือแอลกอฮอล์
ในเบื้องต้น หากต้องการหยุดใช้ยาหรือสารอย่างถูกต้องและปลอดภัย สามารถติดต่อสายด่วนบำบัดยาเสพติด 1165 หรือสายด่วนเลิกบุหรี่ 1600
แต่วิธีที่ดีที่สุดคือ ขอรับคำปรึกษาจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้านในโรงพยาบาลหรือสถานบำบัดต่าง ๆ เพื่อประเมินร่างกายและวางแผนการหยุดใช้สารอย่างมีแบบแผน ซึ่งจะช่วยลดความเสี่ยงของการเกิดอาการถอนยาให้ได้มากที่สุด
โดยแพทย์จะคอยให้คำปรึกษาและช่วยให้เราเอาชนะอาการต่าง ๆ ได้อย่างเหมาะสมและปลอดภัย ในกรณีที่จำเป็นหรือต้องการหยุดใช้ยาที่สั่งจ่ายโดยแพทย์ ควรแจ้งและปรึกษาแพทย์ประจำตัวก่อนหยุดใช้ยาด้วยตัวเอง
