อาการภูมิตกหรืออาการภูมิคุ้มกันต่ำ เป็นอาการที่แสดงออกมาเมื่อร่างกายมีภูมิคุ้มกันในระดับที่ต่ำ ซึ่งส่งผลให้ร่างกายอ่อนแอและพ่ายแพ้ต่อเชื้อโรคต่าง ๆ ได้ง่าย จึงทำให้ป่วยบ่อยหรือป่วยเป็นเวลานาน โดยการสังเกตสัญญาณของภูมิคุ้มกันต่ำตั้งแต่เนิ่น ๆ และเรียนรู้วิธีเสริมภูมิคุ้มกันจะช่วยสร้างความแข็งแกร่งให้ร่างกายป้องกันโรคภัยได้มากขึ้น
ระบบภูมิคุ้มกันคือระบบที่ช่วยดูแลร่างกายจากเชื้อโรค ไวรัส และสิ่งแปลกปลอมที่เข้าสู่ร่างกาย ด้วยการกระตุ้นการทำงานของเม็ดเลือดขาวให้เข้าไปจัดการอันตรายต่าง ๆ ทั้งยังช่วยรักษาแผลให้หาย รวมถึงเรียนรู้โรคภัยที่เคยเข้ามาทำร้ายร่างกาย แล้วพัฒนาแอนติบอดี้หรือภูมิต้านทานที่ช่วยให้ร่างกายรับมือกับโรคต่าง ๆ ได้ดียิ่งขึ้นด้วย
ข้อสังเกตเมื่อมีอาการภูมิตก
เมื่อภูมิคุ้มกันต่ำร่างกายมักจะติดเชื้อโรคและป่วยได้ง่ายขึ้น ซึ่งอาการภูมิตกที่ควรสังเกตมีดังนี้
- มักเป็นหวัดบ่อย ๆ โดยไม่รู้สาเหตุ
- เป็นโรคติดต่อเดิมซ้ำหลายครั้ง เช่น โรคไซนัสอักเสบ โรคไข้หวัดใหญ่ และอาจติดเชื้อรา เชื้อแบคทีเรียเดิมบ่อย ๆ เช่น ติดเชื้อราในปาก ภาวะหูอักเสบ เป็นร้อนใน
- ผู้หญิงมีตกขาวที่มีสีหรือกลิ่นผิดปกติ ซึ่งเป็นผลมาจากภาวะภูมิคุ้มกันต่ำที่ทำให้ร่างกายอ่อนแอและติดเชื้อได้ง่าย
- แผลหายช้าเนื่องจากระบบภูมิคุ้มกันซึ่งมีหน้าที่กระตุ้นให้ร่างกายรักษาตัวเองอ่อนแอลง
- รู้สึกอ่อนเพลีย อ่อนล้าตลอดเวลา
- ระบบทางเดินอาหารมีปัญหาทำให้มีอาการปวดท้อง ท้องร่วง หรือน้ำหนักลดโดยไม่มีสาเหตุ
สาเหตุของอาการภูมิตก
อาการภูมิตกหรือภูมิคุ้มกันต่ำเกิดได้จากหลายสาเหตุ โดยอาจเป็นมาตั้งแต่เกิดเนื่องจากพันธุกรรม หรือเป็นโรคที่ทำให้ภูมิคุ้มกันต่ำลง รวมไปถึงวิธีการใช้ชีวิตบางอย่างก็อาจทำให้ภูมิคุ้มกันตกลงได้ด้วย ซึ่งสาเหตุที่ทำให้ภูมิคุ้มกันต่ำได้แก่
- การใช้ชีวิตที่ส่งผลต่อสุขภาพ เช่น พักผ่อนไม่เพียงพอ ไม่ออกกำลังกาย ขาดโปรตีน ดื่มแอลกอฮอล์และสูบบุหรี่เป็นประจำ รวมถึงมีความเครียดเป็นเวลานานก็สามารถทำให้ภูมิคุ้มกันต่ำได้
- โรคมะเร็งส่งผลต่อการผลิตเซลล์เม็ดเลือดในระบบภูมิคุ้มกันซึ่งมีหน้าที่ต่อสู้กับเชื้อโรค ทำให้ภูมิคุ้มกันตก
- การติดเชื้อเอชไอวี (HIV) ที่เข้าไปทำลายเซลล์ในระบบภูมิคุ้มกัน ทำให้เป็นโรคเอดส์ (AIDS) ซึ่งเป็นหนึ่งในโรคระบบภูมิคุ้มกันบกพร่อง
- การใช้ยาที่ส่งผลต่อระบบภูมิคุ้มกันและทำให้ภูมิคุ้มกันต่ำ เช่น ยาแก้อักเสบคอร์ติโคสเตียรอยด์ (Corticosteroids) ยากดภูมิคุ้มกัน ยาที่ใช้รักษามะเร็ง และการรักษาด้วยเคมีบำบัด
วิธีเสริมสร้างภูมิคุ้มกันเพื่อสุขภาพที่แข็งแรง
ระบบภูมิคุ้มกันเป็นระบบที่สำคัญมากสำหรับร่างกาย หากภูมิคุ้มกันต่ำร่างกายก็เสี่ยงต่อโรคภัยและอาการป่วยไข้ได้ง่าย ดังนั้นหลังจากสังเกตอาการภูมิตกแล้วควรเสริมสร้างภูมิคุ้มกันเพื่อให้ร่างกายแข็งแรง โดยทำได้ง่าย ๆ ด้วยตนเองดังนี้
1. กินอาหารที่มีประโยชน์
การกินอาหารที่มีประโยชน์และมีสารอาหารที่หลากหลายช่วยทำให้ระบบภูมิคุ้มกันแข็งแรงได้ เนื่องจากสารอาหารหลายอย่าง เช่น วิตามิน แร่ธาตุ และโปรตีน มีส่วนช่วยในการทำงานของเซลล์ในระบบภูมิคุ้มกัน การกินอาหารให้ครบหมู่และกินผักผลไม้จึงป้องกันภาวะภูมิคุ้มกันต่ำและทำให้ภูมิคุ้มกันแข็งแรง
2. ออกกำลังกาย
การออกกำลังกายให้สม่ำเสมอช่วยกระตุ้นการทำงานของระบบภูมิคุ้มกันให้ทำงานอย่างเป็นประจำ ทั้งยังส่งผลให้เซลล์ทำงานได้ดียิ่งขึ้นในการกำจัดไวรัสหรือโรคต่าง ๆ ในร่างกาย และช่วยลดความเครียดซึ่งเป็นสาเหตุหนึ่งของอาการภูมิตกได้อีกด้วย
3. นอนหลับให้เพียงพอ
การนอนหลับที่เต็มอิ่มและเป็นเวลา สามารถช่วยให้ระบบภูมิคุ้มกันทำงานได้อย่างสมดุลและช่วยให้ตอบสนองต่อวัคซีนได้ดียิ่งขึ้น ทำให้ร่างกายป้องกันเชื้อไวรัสได้ดีกว่า ทั้งยังช่วยลดอาการภูมิแพ้ได้ เนื่องจากการนอนที่เพียงพอทำให้ระบบภูมิคุ้มกันมีพลังงานในการต่อสู้กับอาการเจ็บป่วยต่าง ๆ และพัฒนาร่างกายให้รับมือต่อโรค ไวรัส หรือแบคทีเรียได้ดีขึ้น
โดยผู้ใหญ่ควรนอน 7–9 ชั่วโมงต่อวันเพื่อให้ร่างกายได้พักผ่อนอย่างเต็มที่ และเพื่อที่ระบบภูมิคุ้มกันจะสามารถทำงานได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ
4. หลีกเลี่ยงบุหรี่และแอลกอฮอลล์
การสูบบุหรี่ส่งผลต่อระบบภูมิคุ้มกันในการต่อสู้กับโรค ทำให้ติดเชื้อโรคและป่วยได้นานขึ้น ทั้งยังลดสารต้านอนุมูลอิสระในเลือดด้วย ส่วนการดื่มเหล้าเพียงไม่กี่แก้วอาจลดการทำงานของระบบภูมิคุ้มกันได้ถึง 24 ชั่วโมง ทำให้ระบบภูมิคุ้มกันตอบสนองต่อการบาดเจ็บหรือการติดเชื้อได้ช้าลงและทำให้ร่างกายอ่อนแอ การหลีกเลี่ยงสิ่งเหล่านี้จะช่วยให้ระบบภูมิคุ้มกันทำงานได้ดีขึ้น
ภูมิคุ้มกันต่ำนอกจากจะทำให้ป่วยง่าย ป่วยบ่อย ยังอาจทำให้การใช้ยาปฏิชีวนะเพื่อรักษาโรคติดเชื้อมีผลน้อยลงด้วย ดังนั้นคนที่ภูมิคุ้มกันต่ำจึงหายจากอาการป่วยได้ยากและช้ากว่าคนที่มีภูมิคุ้มกันแข็งแรง
การหมั่นสังเกตอาการภูมิตกและปรับการใช้ชีวิตเพื่อเสริมสร้างสุขภาพที่แข็งแรงเป็นเรื่องสำคัญ เพราะภูมิคุ้มกันคือปราการด่านแรกที่ป้องกันเราจากโรค หากภูมิคุ้มกันต่ำร่างกายก็จะอ่อนแอจนเจ็บไข้ได้ป่วย ทั้งนี้หากภูมิคุ้มกันต่ำจนไม่หายจากโรคเป็นเวลานานควรไปพบแพทย์เพื่อรับการรักษาให้ทันท่วงที
