แม้ใบกระท่อมจะถูกถอดถอนจากการเป็นยาเสพติดและไม่มีโทษทางกฎหมาย แต่การใช้ใบกระท่อมอย่างผิดวิธีหรือไม่เหมาะสมจะเป็นผลเสียต่อสุขภาพ โทษของใบกระท่อมอาจส่งผลต่อสุขภาพทางร่างกายและจิตใจจนนำไปสู่ปัญหากับคนในครอบครัว คนใกล้ชิด และคนอื่น ๆ ในสังคม
สารเสพติดที่พบในใบกระท่อมมีหลายตัว หนึ่งในนั้นคือ สารไมทราไจนีน (Mitragynine) ซึ่งออกฤทธิ์คล้ายยากลุ่มโอปิออยด์ (Opioids) เช่น มอร์ฟีน (Morphine) หรือยาโคเดอีน (Codeine) หากใช้เพียงเล็กน้อยไม่เกิน 5 กรัม จะกระตุ้นให้ร่างกายมีเรี่ยวแรงทำงาน รู้สึกกระปรี้กระเปร่า และลดความเมื่อยล้าระหว่างวัน
แต่ในปริมาณที่สูงขึ้นกว่านั้นหรือประมาณ 5–15 กรัม อาจช่วยลดอาการปวด ทำให้เคลิ้มสุข ง่วงซึม หรือมึนเมา และหากใช้ใบกระท่อมในปริมาณสูงเกิน 15 กรัมขึ้นไปอาจเสี่ยงต่อผลข้างเคียงที่รุนแรง และอาจนำไปสู่ภาวะโคม่าหรือเสียชีวิตได้ แต่พบได้น้อย
โทษของใบกระท่อม
เนื่องจากใบกระท่อมถูกจัดเป็นยาเสพติดให้โทษมาก่อน การใช้อย่างผิดวิธีหรือไม่ระมัดระวังอาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพเป็นอย่างมาก นี่จึงเป็นเหตุผลที่เราควรรู้ว่าโทษของใบกระท่อมนั้นมีอะไรบ้าง
1. ผลข้างเคียงจากใบกระท่อม
การใช้ใบกระท่อมนั้นอาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้ทั้งระยะสั้นและระยะยาว ในระยะสั้นอาจทำให้มีอาการปากแห้ง ลิ้นชา คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ปัสสาวะบ่อยครั้ง ท้องผูก ง่วงซึม ปวดศีรษะ เวียนศีรษะ หลอน วิตกกังวล หรือกระสับกระส่าย
ในระยะยาวอาจส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของเม็ดสี ทำให้มีผิวแห้งคล้ำ โดยเฉพาะบริเวณแก้ม ริมฝีปากคล้ำ ซูบผอม เบื่ออาหาร น้ำหนักตัวลดลง ตัวสั่น มีอาการป่วยทางจิต และอาจเกิดการอุดตันในลำไส้เนื่องจากร่างกายไม่อาจย่อยก้านและใบของกระท่อมได้
ในกรณีที่มีการใช้ใบกระท่อมในปริมาณสูงมากอาจเสี่ยงต่อผลข้างเคียงที่รุนแรง เช่น ปัญหาเกี่ยวกับหัวใจอย่างภาวะหัวใจขาดเลือด ความดันโลหิตสูง อัตราการหัวใจเต้นผิดปกติ และผู้ที่มีปัญหาเกี่ยวกับหัวใจอยู่แล้วอาจมีอาการแย่ลง
นอกจากนั้นอาจมีปัญหาเกี่ยวกับตับ ไต สมอง ความทรงจำ การนอนหลับ รวมถึงปัญหาทางจิตและเสี่ยงต่อการฆ่าตัวตาย โดยเฉพาะในผู้ที่ติดสุราเรื้อรังหรือมีปัญหาทางจิตอยู่เดิม
2. อาการถอนยา
อาการถอนยาเป็นอีกหนึ่งปัญหาในหมู่ผู้เสพติดใบกระท่อมที่หยุดใช้ใบกระท่อมอย่างกะทันหัน ผู้ใช้มักไม่มีแรง ทำงานไม่ได้ ปวดกล้ามเนื้อ ปวดตัว นอนไม่หลับ หงุดหงิด หวาดระแวง ซึมเศร้า อ่อนเพลีย ท้องเสีย น้ำมูกไหล น้ำตาไหล เหงื่อออกมาก ร้อนวูบวาบ มีไข้ แขนขากระตุก ชัก และอาจมีพฤติกรรมก้าวร้าวร่วมด้วย
ยิ่งไปกว่านั้น การใช้ใบกระท่อมในระหว่างการตั้งครรภ์ยังอาจเป็นโทษต่อทารกในครรภ์ โดยทารกที่คลอดออกมาอาจต้องเผชิญกับอาการถอนยาเช่นกัน ทำให้เด็กต้องเข้ารับการบำบัดอย่างถูกวิธีด้วย
3. การใช้ใบกระท่อมร่วมกับยาหรือสารชนิดอื่น ๆ
แม้เราจะใช้ใบกระท่อมหรือผลิตภัณฑ์จากกระท่อมได้โดยไม่มีความผิดใด ๆ หากยึดตามพระราชบัญญัติยาเสพติดให้โทษ พ.ศ. 2564 แต่การนำใบกระท่อมไปผสมกับยาหรือสารอื่น ๆ เช่น น้ำอัดลม เครื่องดื่มชูกำลัง ยาแก้ไอ ยาแก้ปวด บางครั้งอาจมีส่วนผสมของยานอนหลับ ยาแก้แพ้ หรือยากันยุงด้วย ซึ่งเรียกกันว่า สี่คูณร้อย (4x100) ยังคงมีความผิดทางกฎหมายเช่นเดิม
โดยผู้ใช้หรือเสพติดสี่คูณร้อยจะมีอาการเคลิบเคลิ้ม มึนเมา รู้สึกสนุกสนาน และขาดสติ ซึ่งจะคล้ายคลึงกับการใช้สารเสพติดชนิดอื่น ๆ และหากใช้ในปริมาณสูงมากอาจเกิดภาวะกดประสาทและชัก เป็นเหตุให้เสียชีวิตได้
แม้โทษของใบกระท่อมจะมีให้เห็นเป็นตัวอย่างอยู่บ่อยครั้ง แต่การใช้ใบกระท่อมก็ยังอยู่ในวิถีชีวิตของคนไทยจำนวนไม่น้อย อีกทั้งปัจจุบันยังไม่มีการศึกษาเกี่ยวกับใบกระท่อมอย่างเพียงพอ จึงไม่ควรใช้เพื่อจุดประสงค์ทั้งการรักษาหรือป้องกันโรคใด ๆ
สำหรับใครที่ใช้ใบกระท่อมหรือผลิตภัณฑ์จากกระท่อมแล้วเกิดผลข้างเคียงไม่พึงประสงค์หรือต้องการเลิกใช้กระท่อมถาวร ควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัย ขอคำแนะนำ และรับการบำบัดที่เหมาะสม
