ของเล่นเด็ก เป็นของคู่กายในวัยเด็กที่มีกันเกือบทุกคน เพราะนอกจากช่วยสร้างความสนุกสนานแล้ว ยังมีส่วนช่วยเสริมพัฒนาการและการเรียนรู้ของเด็กอีกด้วย โดยของเล่นที่มีวางจำหน่ายตามท้องตลาดในปัจจุบันมีหลายรูปแบบ พ่อแม่จึงควรเลือกของเล่นที่ดีและเหมาะสมกับช่วงวัยของลูกน้อย โดยคำนึงถึงความปลอดภัยและการฝึกทักษะและพัฒนาการด้านต่าง ๆ เป็นหลัก
หลักการเลือกซื้อของเล่นเด็ก
ของเล่นที่ไม่ได้มาตรฐานความปลอดภัยอาจก่อให้เกิดอันตรายตามมา ไม่ว่าจะเป็นการบาดเจ็บหรือการได้รับสารพิษ ซึ่งอาจร้ายแรงจนทำให้เด็กถึงขั้นพิการหรือเสียชีวิตได้ ดังนั้น พ่อแม่จึงควรเลือกซื้อของเล่นอย่างระมัดระวังตามคำแนะนำต่อไปนี้ เพื่อความปลอดภัยของลูกน้อย
- ของเล่นต้องมีเครื่องหมายมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (มอก.) กำกับ
- ฉลากบนของเล่นต้องมีข้อมูลระบุอายุจำกัดของผู้เล่น วิธีเล่น คำเตือน รวมถึงชื่อผู้ผลิต โรงงาน ผู้จัดจำหน่าย และเครื่องหมายการค้าอย่างชัดเจน
- วัสดุที่ใช้ทำของเล่นต้องปราศจากสิ่งแปลกปลอมที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ และเป็นวัสดุใหม่ที่ไม่เคยผ่านการใช้งานมาก่อน
- ของเล่นควรมีพื้นผิวเรียบ ไม่มีขอบแหลมคม และมีขนาดใหญ่เพียงพอเพื่อป้องกันเด็กกลืนหรือนำของเล่นเข้าจมูก
- หลีกเลี่ยงของเล่นที่ส่งเสียงดังเกินมาตรฐานที่กำหนด เพราะอาจส่งผลกระทบต่อการได้ยินของเด็กได้
- ภาชนะที่ใช้บรรจุของเล่นต้องสามารถเปิดปิดได้ง่าย และไม่มีวัสดุที่เป็นเชือกหรือลวด
ข้อควรระวังก่อนเลือกซื้อของเล่นเด็ก
พ่อแม่ควรเลือกซื้อของเล่นที่เหมาะกับวัยของเด็ก โดยคำนึงถึงความปลอดภัยเป็นหลัก ดังนี้
เด็กก่อนวัยเรียน หรือเด็กแรกเกิดจนถึงอายุ 5 ปี
- ของเล่นควรมีขนาดใหญ่มากพอ หากเป็นของเล่นทรงกลมควรมีเส้นผ่านศูนย์กลางยาวกว่า 1.75 นิ้ว โดยอาจใช้เส้นผ่านศูนย์กลางของแกนกระดาษชำระเป็นเกณฑ์ และไม่ควรนำของเล่นที่มีขนาดเล็กกว่าแกนกระดาษชำระมาให้ลูกน้อยเล่น
- ของเล่นที่ต้องใช้ถ่านควรมีช่องสำหรับใส่ถ่านที่มีฝาปิดแน่นหนา เพื่อป้องกันเด็กนำถ่านออกมาเล่น
- ของเล่นสำหรับขี่เหมาะสำหรับเด็กที่สามารถนั่งด้วยตัวเองได้ และควรมีสายรัดเพื่อป้องกันการลื่นตก
เด็กวัยเรียน หรือเด็กที่มีอายุตั้งแต่ 6-14 ปี
- ของเล่นที่เลียนแบบอาวุธชนิดต่าง ๆ อย่างลูกดอก ลูกศร ดาบ หรือปืน ไม่ควรมีปลายแหลมและควรมีสีสันสดใส เพื่อป้องกันเด็กจำสลับกับอาวุธจริง ไม่ควรให้เด็กเล่นปืนอัดลมที่บรรจุลูกปืน และดูแลไม่ให้เด็กเล่นรุนแรงหรือขว้างปาของเล่นใส่ผู้อื่น
- ของเล่นที่มีตาข่ายควรขึงตาข่ายอย่างแน่นหนาเพื่อป้องกันตาข่ายหลุด เพราะเด็กอาจนำตาข่ายที่เสียหายมาเล่นจนเกิดอันตรายร้ายแรง
- หากเป็นจักรยานหรือสกู๊ตเตอร์ ควรมีอุปกรณ์ป้องกันการบาดเจ็บ เช่น หมวกกันกระแทก สนับข้อศอก สนับเข่า เป็นต้น
ของเล่นเด็กที่เหมาะกับแต่ละช่วงอายุ
การเลือกของเล่นให้ลูก นอกจากจะต้องคำนึงถึงความปลอดภัยเป็นหลักแล้ว ยังต้องเหมาะสมกับพัฒนาการของเด็กในแต่ละช่วงอายุด้วย ดังนี้
เด็กแรกเกิดถึง 1 ปี มักสนใจการเคลื่อนไหวและเสียงที่เกิดขึ้นรอบตัว และเรียนรู้การใช้ประสาทสัมผัสทั้ง 5 เพื่อสำรวจสิ่งต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นการสัมผัส การชิม การดมกลิ่น การฟังเสียง และการมอง โดยเด็กที่มีอายุ 4 เดือนจะเริ่มคว้าและหยิบจับสิ่งของ หลังจากนั้นทักษะด้านนี้จะค่อย ๆ พัฒนาขึ้นจนสามารถหยิบของชิ้นเล็ก ๆ ได้ ซึ่งของเล่นที่เหมาะกับพัฒนาการของเด็กช่วงวัยนี้ ได้แก่
- โมบายเด็ก สำหรับห้อยเหนือเปลเด็ก เพื่อดึงดูดความสนใจและพัฒนาทักษะการมองเห็น
- กระจก ช่วยดึงดูดความสนใจของเด็กให้หันมาสำรวจร่างกายส่วนต่าง ๆ ของตัวเอง
- วงแหวนสวมหลัก ช่วยพัฒนาสมองและการคิดวิเคราะห์
- ของเล่นลากจูง ช่วยเสริมสร้างกล้ามเนื้อและฝึกการทรงตัว
เด็กแรกเกิดสามารถเล่นของเล่นได้โดยไม่จำเป็นต้องมีเพื่อน อย่างไรก็ตาม การปฏิสัมพันธ์กับบุคคลอื่นนั้นเป็นสิ่งสำคัญเมื่อเด็กเริ่มโตขึ้น พ่อแม่จึงควรร่วมเล่นของเล่นกับลูกบ่อย ๆ เพื่อช่วยเสริมทักษะการใช้ภาษาและการเข้าสังคม
เด็กอายุ 1-3 ปี มักสนใจใคร่รู้การทำงานของสิ่งต่าง ๆ รอบตัว เช่น สงสัยว่าของเล่นชิ้นนี้ส่งเสียงดังได้อย่างไร หรือทำไมรถของเล่นจึงเคลื่อนที่ได้ เป็นต้น และสามารถแยกความแตกต่างของสีและรูปร่างต่าง ๆ ได้ นอกจากนั้น เด็กวัยนี้จะเริ่มมีพฤติกรรมเลียนแบบคนใกล้ชิดโดยเฉพาะคนในครอบครัว ซึ่งของเล่นที่เหมาะกับเด็กช่วงอายุนี้ ได้แก่
- ลูกบอล ช่วยเสริมสร้างกล้ามเนื้อและความคล่องแคล่ว รวมถึงพัฒนาทักษะการประสานงานกันระหว่างมือกับตา
- ของเล่นเครื่องกล ของเล่นที่มีเครื่องยนต์กลไกจะช่วยเสริมทักษะการเคลื่อนไหว การแก้ปัญหา และการคิดอย่างเป็นเหตุเป็นผล
- ของเล่นที่เป็นรูปทรงและมีสีสัน ช่วยเพิ่มทักษะการประสานกันระหว่างมือกับตา และการคิดวิเคราะห์
- ของเล่นบทบาทสมมติ เช่น อุปกรณ์ทำครัว หรือเครื่องมือแพทย์ เป็นต้น จะช่วยเสริมสร้างพัฒนาการทางภาษาและการเข้าสังคม รวมถึงสอนให้เด็กเรียนรู้การดูแลสิ่งที่ตัวเองรัก
เด็กอายุ 3-5 ปี มักมีจินตนาการสูง จึงชอบเล่นบทบาทสมมติหรือสร้างเพื่อนในจินตนาการขึ้นมา และต้องการความสนใจหรือการชมเชยจากพ่อแม่เมื่อทำบางสิ่งสำเร็จ นอกจากนั้น เด็กวัยนี้จะเริ่มรู้จักการแบ่งปันและการรวมกลุ่มกันเพื่อเล่นของเล่นอีกด้วย ซึ่งของเล่นที่เหมาะกับเด็กช่วงอายุนี้ ได้แก่
- ศิลปะและงานประดิษฐ์ ช่วยสร้างกล้ามเนื้อมัดเล็ก ส่งเสริมจินตนาการและความภาคภูมิใจในตัวเอง
- เกมต่อตึก ช่วยพัฒนาทักษะการแก้ปัญหา การประสานงานกันระหว่างมือกับตา และส่งเสริมจินตนาการ
- เกมปริศนา ช่วยพัฒนาทักษะการคิดอย่างมีตรรกะ การคิดเชื่อมโยง รวมถึงส่งเสริมความคิดที่ฉับไวคล่องแคล่ว
เด็กอายุ 6-14 ปี เป็นช่วงอายุที่มีพัฒนาการด้านต่าง ๆ เพิ่มขึึ้นอย่างรวดเร็ว เด็กวัยนี้มักชื่นชอบการเล่นกับเพื่อน อย่างไรก็ตาม การปฏิสัมพันธ์กับคนในครอบครัวก็ถือเป็นสิ่งสำคัญ พ่อแม่จึงควรร่วมทำกิจกรรมกับลูกอยู่เสมอ ซึ่งของเล่นที่เหมาะกับเด็กช่วงอายุนี้ ได้แก่
- เกมกระดานหรือเกมไพ่ ช่วยพัฒนาทักษะการวางแผน การเจรจา รวมถึงสอนให้เด็กรู้จักการควบคุมอารมณ์และมีน้ำใจนักกีฬา
- เชือกกระโดด ช่วยสร้างกล้ามเนื้อ รวมถึงพัฒนาทักษะการเข้าสังคมและการแก้ปัญหา
- เครื่องดนตรี ช่วยสร้างกล้ามเนื้อมัดเล็ก ฝึกสมาธิ รวมถึงพัฒนาทักษะการฟัง
